Zoute muren in de kerk van Kortgene
KORTGENE – Als gevolg van overstromingen komt in de protestantse kerk in het Zeeuwse Kortgene het zout uit de muren. „Je zou er de aardappels in kunnen koken.”
De kerk in het centrum van Kortgene is een sieraad voor het dorp. De spitse toren, het ranke kerkgebouw met de hoge ramen en de bomen eromheen vormen een mooi geheel. Binnen valt op hoe licht het in het godshuis is. De ramen zijn hoog. Gebrandschilderde ramen ontbreken, waardoor de zon ongehinderd naar binnen schijnt.
Sober is het interieur. Houten banken, een kleine, eenvoudige preekstoel en een bescheiden Van Damorgel uit 1905 vormen de enige aankleding. De muren zien er niet uit. Vooral de wand achter de preekstoel vertoont van onder tot boven kleine blaasjes. Links naast de preekstoel lijkt de muur wel melaats. Sommige ‘gezwellen’ zijn opengebarsten. Met een sleutel port Ina Vlaming (59) in het ontstane gat. Puur zout rolt er uit. „Je kunt er de aardappels mee kunnen koken.”
De lelijke muren vormen de aanleiding voor een stevige renovatie. Twee mannen bouwen een steiger tegen de muur. Vlaming is als vrouw van de dominee de drijvende kracht achter de restauratie. Met haar bouwkundige achtergrond, haar financiële knobbel en haar talent om te organiseren, is ze de juiste persoon op de juiste plaats. Al zou ze dat zelf zo niet omschrijven. „Ik ben het manusje van alles.”
De oorzaak van de muurbeschadigingen is het zoute water dat meerdere keren over het eiland Noord-Beveland is gestroomd. Bijvoorbeeld in 1530 en 1532. Door stormvloeden verdween toen het complete eiland onder water. Alleen de in 1150 gebouwde toren stak met zijn spits boven de watervlakte uit.
Pas in 1684 werd de Stadspolder weer ingedijkt en drooggemalen. Er kwam een nieuwe kerk en er werd een toren om de oude toren heen gebouwd. Ruim 150 jaar kon het zout in de dikke torenmuren inwerken. „Dat krijg je er nooit meer uit.”
De kerk krijgt na de drooglegging nog twee keer een zoutbad te verwerken. In 1808 en 1953 klotst het zeewater tot bijna 3,5 meter hoogte tegen de muren van het godsgebouw. Het interieur van de kerk wordt in 1953 zodanig verwoest dat er in 1955 een grootscheepse restauratie nodig is. Het kerkbestuur blíjft aan het restaureren. Want het zout blijft de stuclaag aantasten.
„Ruim twintig jaar geleden is de boel weer helemaal opgeknapt”, vertelt Vlaming. „Op den duur werd de stuclaag toch weer aangetast en als het ware van de muur afgeduwd.” De Nijmeegse firma Jahn heeft de afgelopen jaren bestaande systemen om door zout aangetaste muren te restaureren verder ontwikkeld. Bij het herstel van de muren wordt nu gekozen voor een vierlaagse kalkafwerking, waarbij het de bedoeling is dat het zout door de afwerking heen kan dringen en afborstelbaar is. Vlaming: „Ik ben benieuwd of dat echt werkt.”
Vlaming houdt van de kerk in Kortgene. „Mijn man is hier sinds 2001 predikant. Nu heb ik echt een band met het gebouw gekregen. Als ik ’s zondags in de kerk zit, kan ik genieten van de boom die er vlak naast staat. Door die prachtige ramen zie ik hem telkens anders.”
In Nederland staan veel monumenten. Zaterdag zijn ze te bezoeken tijdens Open Monumentendag. Redacteur Gerco Verdouw kijkt alvast achter de muren van zes opvallende bouwwerken. Vandaag deel 1: de kerk van Kortgene.
