De financieel-economische crisis heeft er ook hier flink ingehakt, via gedaalde beurskoersen en een extreem lage rente. Daarnaast doen ook de vergrijzing en de gestaag oplopende levensverwachting een aanslag op de zogenoemde dekkingsgraden van de fondsen, waardoor een groot deel van hen te weinig geld bezit om alle pensioenen (die van nu en die in de toekomst) uit te kunnen keren.

Dat is eventjes wat anders dan de situatie in de jaren negentig van de vorige eeuw, toen het geld in pensioenenland dankzij de beurshausse nog tegen de plinten klotste. Waren er toen buffers aangelegd, in plaats van hogere uitkeringen of premiekortingen gegeven, dan was de huidige misère voorkomen.

Bij veertien pensioenfondsen is de situatie nu zelfs zo erg dat er wat De Nederlandsche Bank (DNB) en minister Donner van Sociale Zaken –die zich vanmiddag in de Tweede Kamer moest verantwoorden over de kwestie– betreft, moet worden gekort op de uitkeringen van circa 170.000 pensioengerechtigden. Dit zogenoemde afstempelen hangt als een zwaard van Damocles boven de markt. En dat zal nog wel even duren, omdat de fondsen zelf stuk voor stuk menen dat de meest ingrijpende pensioenmaatregel sinds de Tweede Wereldoorlog onnodig is. Volgens hen is de situatie minder nijpend dan zij lijkt.

Dat heeft alles te maken met de rentestand waarmee de fondsen becijferen hoeveel geld er moet worden opgepot om de pensioenen van de toekomst te kunnen betalen. Tot 2007 mochten de fondsen hiertoe rekenen met een vaste rente van 4 procent.

Op een, naar nu blijkt tamelijk ongunstig moment: vlak voor de grootste crisis sinds de jaren dertig, is echter besloten voortaan naar de werkelijke dagrente te kijken. En die is in Nederland met circa 2,5 procent op dit moment historisch laag, mede veroorzaakt doordat centrale banken wereldwijd de officiële rentetarieven nagenoeg op nul hebben gezet om de broze economie weer aan te slingeren.

Het verschil tussen deze twee rekenrente’s is zó groot dat zelfs de tekorten van de meest getroffen pensioenfondsen als sneeuw voor de zon zouden verdwijnen, als de oude regels weer van stal zouden worden gehaald.

De pensioenbestuurders hebben hier dus wel een punt. Toch doen ze er, al was het maar om de huidige onrust omtrent de waardevastheid van pensioenen weg te nemen, goed aan de boekhoudkundige buffers te herstellen, desnoods door af te stempelen.

Voorkomen moet worden dat de fondsen in een negatieve spiraal terechtkomen, waarbij de situatie steeds nijpender wordt, maar pijnlijke maatregelen als een hete aardappel over het bord worden geschoven.

Het risico is te groot dat het mooie Nederlandse pensioenstelsel dan meer en meer eigenschappen gaat vertonen van een piramidespel, waarbij de uitkeringen aan gepensioneerden worden betaald met de inleg van werkenden. Bij de AOW valt te zien dat zo’n stelsel maar weinig robuust is.