Een aantal jaren geleden vroeg ik aan mijn vrouw een apparaat met gps cadeau. Met zo’n draagbaar apparaatje weet je altijd waar je bent, zodat je niet verdwaalt als je aan het trekken of bergbeklimmen bent. Het grappige is dat ik zo’n ding helemaal niet nodig heb. Ik ga nooit trekken of bergbeklimmen. Waarom wilde ik het dan? Omdat het zo hip is. Zoals zo veel mensen in onze cultuur lijd ik aan ”technofilie”, liefde voor techniek.

Nu is er op zich niets mis met techniek. Techniek heeft ons zelfs tal van zegeningen gebracht. Tegen technologie zijn, zou net zo dwaas zijn als tegen eten zijn. „We hebben techniek nodig, zoals we ook eten nodig hebben om te leven”, aldus techniekcriticus Neil Postman.

Het probleem zit dus niet in de technologie op zichzelf, maar in de schadelijke effecten ervan, in wat Postman aanduidt als ”technopolis” (letterlijk: stad of staat van de techniek). Postman doelt daarmee op een culturele of mentale houding die de techniek vergoddelijkt. Er is sprake van technopolis als de technologie ons leven beheerst en controleert.

In de Bijbel zien we al in Genesis 4 dat de zonen van Kaïn meesters zijn in het gebruik van technologie, maar dat hun cultuur leeg is van God. Dit patroon van technische kundigheid en moreel falen is algemeen menselijk. Ook wij kunnen ten prooi vallen aan technopolis.

Hoe kunnen we onderscheiden of de techniek ons zo in haar greep heeft? Door te letten op drie negatieve kenmerken: technopolis maakt ons los van de echte wereld, leidt af van wat belangrijk is en maakt ons lichaam los van de ziel.

Ongebondenheid

1. Technologische ontwikkelingen zoals mobiel bellen en internet worden vaak toegejuicht omdat ze mensen meer aan elkaar zouden verbinden. Ironisch genoeg hebben ze vaak het tegengestelde tot gevolg. Technologie maakt ons vaak los van de echte, driedimensionale wereld en verbindt ons met een tweedimensionale, virtuele wereld.

Dit soort ongebondenheid heeft geestelijke gevolgen. Jezus gebiedt ons onze naaste lief te hebben als onszelf (Lukas 10:27) en het Evangelie met alle creaturen te delen (Mattheüs 28:18-20). We kunnen onze naaste niet liefhebben en het Evangelie niet doorgeven als we weigeren ons bezig te houden met de echte wereld. Als de barmhartige Samaritaan een iPod had gedragen en aan het sms’en was met een vriend, zou hij dan de gewonde man langs de weg hebben gezien?

2. Technologie leidt ons af van wat echt belangrijk is, vooral door ons te entertainen. Zoals Neil Postman heeft gezegd, de technologie vergroot onze mogelijkheden om onszelf kapot te amuseren. Natuurlijk zijn ontspanning en amusement op zichzelf niet verkeerd. Het wordt echter schadelijk als het zondig is of als het ons leven beheerst en ons afleidt van de dingen die echt belangrijk zijn, zoals onze relatie met God.

Satan houdt ervan om ons af te leiden. Hij vindt het prettig om onze gedachten en levens te vullen door eindeloze bronnen van vermaak aan te bieden. Hij weet wat Blaise Pascal ook wist, namelijk dat „alle belangrijke vormen van afleiding een gevaar vormen voor het christelijke leven.” Het laatste wat satan wil is dat we de dingen bedenken die boven zijn (Kolossensen 3:2). Een van zijn manieren om dit te bereiken, is de afleidende macht van de techniek.

3. Een derde symptoom van technopolis is dat het lichaam wordt losgemaakt van de ziel. God schiep ons als unieke wezens met een lichaam en een ziel. Deze levende eenheid van lichaam en ziel is wat ons mens maakt. De techniek heeft het echter mogelijk gemaakt om deze eenheid te scheiden. De filosoof Alberg Borgman merkt op dat technologie ons in staat stelt om informatie louter te ontvangen via onze ogen en oren, terwijl de rest van ons lichaam „immobiel en irrelevant” wordt. Het resultaat van dit proces noemt Borgman een ”ontlichaamd persoon”.

Als mensen in staat zijn om hun lichaam te scheiden van hun daden, zullen ze zich eerder inlaten met zondig en destructief gedrag, omdat ze een afstand kunnen creëren tussen henzelf en de gevolgen van hun daden. Met andere woorden, door de ”ontlichaming” als gevolg van de techniek doen we dingen die we niet gedaan zouden hebben als ons hele wezen aanwezig zou zijn.

Een goed voorbeeld hiervan is het verschijnsel dat bekendstaat als cyberpesten. Schoolkinderen kleineren hun klasgenoten op internet en ruïneren achteloos de reputaties van echte mensen. Ze tonen daarbij een mate van wreedheid die ze nooit zouden laten zien bij een ontmoeting in de echte wereld. Waarom gebeurt dit? Omdat internet het mogelijk maakt om hun daden los te maken van hun lichaam.

Gesprek

Technopolis kan weerstaan worden. Daarvoor moeten we juist die activiteiten doen die de techniek ons dreigt te ontnemen. Met andere woorden, we moeten de symptomen van technopolis bestrijden: we moeten ons inlaten met de wereld om ons heen, aandacht schenken aan wat echt belangrijk is, en ”belichaamd” blijven als we online zijn.

1. Om bezig te zijn met de echte wereld om ons heen moeten we ons gebruik van technologie beperken. We moeten deze goede gave met mate gebruiken. Maak daarom tijd vrij waarin je niet bezig bent met een of ander apparaat. We moeten onze televisies, computers, mobieltjes en andere apparaten soms uitzetten en contact maken met andere mensen in persoonlijke gesprekken.

Ga in plaats van uren te bloggen eens een gesprek aan met iemand van vlees en bloed. Neem de tijd om met iemand te praten in weloverwogen en complete zinnen in plaats van een sms’je te sturen in cybertaal. Haal de dopjes van je iPod uit je oren en word je bewust van de echte wereld om je heen. Probeer je naaste te kennen en lief te hebben. Houd je bezig met je echte omgeving in plaats van mee te doen in een virtuele gemeenschap.

2. De afleiding als gevolg van de techniek kun je weerstaan door meer aandacht te geven aan de dingen in het leven die echt belangrijk zijn. Dat betekent dat we regelmatig onze onverdeelde aandacht moeten geven aan onze relatie met God. Maak tijd vrij om je alleen op God te richten, in plaats van voortdurend afgeleid te worden door multimedia. Overdenk net als de psalmist Gods weldadigheid (Psalm 48:9), zijn machtige daden (Psalm 77:12) en zijn wonderlijke Woord (Psalm 119:97).

Meditatie is een krachtig wapen in de strijd tegen technopolis, omdat ze geheel antitechnologisch is. Hoewel de techniek ons veel nuttige hulpmiddelen heeft aangereikt om Gods Woord te bestuderen, kan echte gemeenschap met God niet bereikt worden via technische middelen. Je kunt jezelf eenvoudigweg niet naar een volwassen geestelijk leven googelen.

Gulden regel

3. De ”ontlichaming” als gevolg van de techniek ku je weerstaan door te weigeren je daden los te maken van je lichaam. Houd je aan het principe van de virtuele bescheidenheid. Maak het een regel om nooit intieme details van je eigen leven of het leven van anderen op internet te zetten.

Houd je ook aan het principe van de virtuele beleefdheid. Stel voor jezelf regels op voor digitale communicatie. Hanteer bijvoorbeeld de regel dat je op internet nooit iets lelijks zegt over iemand anders. Laat je in alles wat je doet leiden door de ”gulden regel” (Mattheüs 7:12): „Alle dingen dan, die gij wilt, dat u de mensen zouden doen, doet gij hun ook alzo.”

Het is van wezenlijk belang dat christenen en christelijke ouders beseffen dat het gebruik van techniek geestelijke consequenties heeft. Een wijze christen erkent dit en gaat doordacht en kritisch met techniek om, zodat ze geen wapen wordt in de handen van satan. Dus als je de volgende keer weer je apparaat aanzet, opstart of inlogt, denk dan goed na of jij de techniek gebruikt of de techniek jou.

De auteur is predikant in de Reformed Presbyterian Church in North America (RPCNA). Dit artikel is een bewerking van een drietal bijdragen van hem in The Banner of Sovereign Grace Truth.