Stapels borden spatten uiteen op de vloer. Obers vegen de restanten van het buffet bij elkaar. Het water in het zwembad op het achterdek klotst ruw over de randen. Twee vrouwen zitten geschrokken bij elkaar – tranen in de ogen. Wat is er gebeurd?

Waar de ms Westerdam normaal zo vast als een huis in het water ligt, maakte het cruiseschip van de Holland America Line (HAL) zojuist een scherpe bocht naar rechts. Het is de laatste vrijdagavond van juli 2010, ergens in de Noorse wateren tussen Geiranger en Flåm. De bocht was zo scherp dat in de kinderclub de kinderen van de ene hoek van de zaal naar de andere gleden. En zo onverwacht dat het Lidorestaurant zeker vijftig nieuwe borden kan bestellen.

Kapitein Henk Keijer –normaal goed voor twee optimistisch getinte berichten per dag via de scheepsomroep– laat deze avond niets van zich horen. Pas de volgende morgen geeft hij tekst en uitleg. „De loodsen aan boord maakten deze manoeuvre. Het schip helde 4 graden over. Een normale procedure. Verder niets aan de hand.”

Nog voor hij de thuishaven Rotterdam bereikt, moet Keijer een alarm afgeven voor brand in de machinekamer aan stuurboordzijde van het schip. Zijn mededeling klinkt serieus. „Alle bemanningsleden melden op hun posten! Er is geen reden voor paniek. Alle procedures worden grondig en regelmatig geoefend.” Een halfuur later blijkt dat het om een oefening gaat, waar zelfs de kapitein niet van wist. „Alle teams rapporteerden binnen drie minuten.”

Zijn laatste incident op zee zegt Keijer (42) zich niet te kunnen herinneren. Of het moet een storm zijn geweest die ineens opkwam. „Het werd helemaal zwart en de wind stond met 140 kilometer per uur op de zijkant van het schip.”

Geboren in Den Helder, opgeleid in Amsterdam, werkt Keijer sinds 1992 voor de HAL. In 2005 werd hij aangesteld als kapitein van de Zuiderdam. Deze zomer vaart hij op het zusterschip Westerdam.

Keijer is verantwoordelijk voor het comfort en de veiligheid van maximaal 2135 gasten. Ook is hij baas van de ruim 800 man personeel aan boord.

De in 2004 gebouwde Westerdam (prijskaartje 450 miljoen dollar) is 285 meter lang, 32 meter breed, telt elf dekken en veertien liften. De maximumsnelheid is 23 knopen. De vijf dieselgeneratoren en een gasturbine hebben een totale kracht van 100.000 pk. Per dag verbruiken ze een slordige 300 ton brandstof.

Voor een reis van acht dagen vanuit Rotterdam naar de Noorse fjorden en aansluitend twaalf dagen Schotland slaat hotelmanager Ron Bontenbal voor 1 miljoen dollar aan vlees in, waaronder 3500 kilo ossenhaas. De wijnkelder in de krochten van het schip telt algauw 15.000 flessen. Iedere dag produceert Bontenbals keukenbrigade 6000 maaltijden. De warme bakker aan boord draait 24 uur per dag. „Europeanen eten meer brood dan Amerikanen.”

Eens per week oefent de bemanning van de Westerdam een evacuatie van het schip. Vier van de zestien oranje reddingsboten worden neergelaten in het water. In iedere boot kunnen 150 mensen. Eten, drinkwater en –uiteraard– zwemvesten zijn eveneens voorradig. Volgens Keijer kunnen de boten ook worden neergelaten als het schip slagzij maakt en blijven ze drijven als er water in komt. Op de eerste cruisedag krijgen alle passagiers uitleg over de evacuatieprocedure.

Passagiers die van en aan boord gaan, worden geregistreerd en moeten door de scanner, net als op een luchthaven. Verzoek om in de haven zich „niet opvallend te kleden en een minimum aan juwelen te dragen. We leven in een veranderende wereld.”

Toch komt het grootste gevaar voor een cruiseschip volgens Bontenbal op kousenvoeten binnen. „Maag- en darmklachten zijn ongrijpbaar. We doen er alles aan om een uitbraak van diarree en overgeven te voorkomen. De vogelgriep is voorbij, maar een seizoensgriep kan uiterst besmettelijk zijn.” Overal op de Westerdam staan dan ook handreinigers en iedereen wordt verzocht voor het eten en na een bezoek aan het toilet de handen te wassen. „En hoest in uw elleboog.”

Nederlandse vlag

De Holland America Line (HAL) is van oudsher een Nederlandse maatschappij, opgericht in 1873 in Rotterdam. In bijna honderd jaar vervoerde de HAL vracht en 500.000 passagiers van Rotterdam naar New York, veelal emigranten. Op 8 november 1971 maakte de ss Nieuw Amsterdam voor de laatste keer de trans-Atlantische oversteek naar New York.

Amerikanen bouwden de HAL uit tot een luxe cruisemaatschappij met inmiddels vijftien schepen die onder Nederlandse vlag varen. Veel van de officieren zijn Nederlander. Regelmatig doen de HAL–schepen Nederlandse havens aan. Zo is de Eurodam donderdag van 07.00 tot 17.00 uur in Amsterdam. De Westerdam meert dit jaar nog twee keer aan in Rotterdam, op 26 augustus en 7 september. Het schip ligt dan aan de Wilhelminakade, met de boeg naar de Erasmusbrug. In de regel draait kapitein Henk Keijer rond 17.30 uur zijn schip de Nieuwe Maas op. Daarna zet hij koers naar open zee. De Westerdam doet er ongeveer twee uur over om Hoek van Holland te bereiken.

Volgend jaar meren schepen van de HAL negentien keer aan in Rotterdam en vier keer in Amsterdam. Met een „historische overtocht” naar Amerika begin juli 2011 markeert de HAL het feit dat veertig jaar geleden de passagiersdienst naar New York werd gestaakt. Volgens Nico Bleichrodt, directeur van HAL Nederland, „een eerbetoon aan de geschiedenis van de rederij.”