Protestantse protestpamfletten uit 1853 ontsloten
NIJMEGEN – Het Katholiek Documentatiecentrum (KDC) in Nijmegen heeft op zijn website ruim 300 pamfletten uit 1853 toegankelijk gemaakt. Het gaat om vooral protestantse pamfletten waarin wordt geprotesteerd tegen en gediscussieerd over de invoering van de bisschoppelijke hiërarchie in Nederland door paus Pius IX.
In 1853 deelde paus Pius IX de Nederlandse kerkprovincie in vijf bisdommen in, met aan het hoofd een bisschop. De herinvoering van de bisschoppelijke hiërarchie in de Nederlandse Rooms-Katholieke Kerk leidde tot een heftige protestactie bij de protestanten, de zogenoemde Aprilbeweging. De Hervormde Kerk was weliswaar geen staatskerk, en er was vrijheid van godsdienst in Nederland, maar voor het gevoel van protestanten was Nederland nog steeds een protestantse natie. Daar kwam nog bij dat paus Pius IX zich in zijn brief over de wederinvoering van de hiërarchie uitermate tactloos over het protestantisme had uitgelaten. In een weinig respectvolle encycliek noemde hij het protestantisme een pest.
De protesten kwamen tot uitdrukking in een regen van pamfletten en adressen, niet aan de regering, maar aan de koning om zich tegen het herstel van de bisschoppelijke hiërarchie te verzetten. Bernard ter Haar, voorzitter van de Algemene Protestanten Commissie, bood het protestadres aan koning Willem III aan. De regering stelde een afwijzende reactie op, maar de koning, die sympathiek tegenover de Aprilbeweging stond, weigerde zijn naam eraan te verbinden. Toen hij evenmin bereid was hierop terug te komen, trad het kabinet-Thorbecke af. De protesten hadden overigens weinig invloed op het groene licht dat de rooms-katholieken was gegeven: het herstel van de bisschoppelijke hiërarchie ging gewoon door.
De pamflettencollectie van het Katholiek Documentatiecentrum is in de jaren 1853-1854 bijeengebracht door de Utrechtse uitgever H. Melder. In 1855 bond hij ze in zeven delen in.
Bij het KDC leidde de collectie –303 pamfletten in totaal– een wat verborgen bestaan, totdat de Nijmeegse studente N. T. I. Kieft de collectie inventariseerde en beschreef. Een twintigtal pamfletten bleek nergens anders in Nederland bewaard te zijn gebleven. Van de beschrijvingen is een database gemaakt, waaraan de gedigitaliseerde pamfletten zijn gekoppeld. Er kan worden gezocht op de titelwoorden of de auteursnaam.
