Was Mohammed een profeet of een generaal? Het antwoord op die vraag is de enige officiële reden dat de PVV niet in een kabinet met VVD en CDA komt, maar wellicht aan de zijlijn gedoogsteun gaat geven. Het is het antwoord op de vraag naar de ware aard van de islam.

„De scheidslijn zit hem in het karakteriseren van de islam als óf religie óf (politieke) ideologie”, zo luidt de officiële verklaring die de drie politieke voormannen Rutte, Wilders en Verhagen vorige week uitgaven. Voor Wilders’ PVV is het antwoord helder: de islam is „vooral een politieke ideologie” (zie kader). De totalitaire leer van geweld en onderdrukking, samen met de sharia, bewijst dat, stelt de partij. VVD en CDA zijn echter nog niet zo overtuigd van dat bewijs.

Maar behalve de óf-óf-keuze in de politieke verklaring van de drie partijen is op z’n minst een derde antwoord mogelijk: Mohammed was profeet én generaal. Dat is de weg die Cees Rentier inslaat, directeur van de stichting Evangelie & Moslims. „Het is volstrekt duidelijk dat de islam een religie én een ideologie is. Voor een moslim is het onmogelijk om de dienst aan God los te zien van politieke consequenties.”

Rentier wijst op de Organisatie van de Islamitische Conferentie (OIC), een club van 57 min of meer islamitische landen. De OIC heeft een permanente vertegenwoordiger bij de Verenigde Naties. „Die organisatie eist bijvoorbeeld dat belediging van de profeet Mohammed strafbaar wordt gesteld in het handvest van de Verenigde Naties. Dat is duidelijk een 
ideologische stellingname.”

Radicale moslims winden er ook geen doekjes om. „De islam is een alternatieve ideologie voor de liberaal-democratie. Dat is gewoon zo”, zegt de Turkse Nederlander Okay Pala vanuit Turkije. Pala is voorman van de Nederlandse afdeling van Hizb ut-Tahrir, een radicaal-islamitische organisatie die in sommige landen verboden is en in Nederland scherp door de veiligheidsdienst AIVD in de gaten wordt gehouden. „De islam is gekomen, zodat de mens zijn leven volgens de islam zou gaan organiseren, met een eigen sociaal en economisch systeem”, zegt Pala vol overtuiging. „In die zin is de islam een volledige ideologie, gericht op aardse macht – hoewel wij die term aardse macht zelf niet gebruiken.”

Tegelijk hoeft niemand bang te zijn voor dat ideologische karakter, haast Pala zich te zeggen. In elk geval in Nederland niet, „want daar hebben we het nu over. Moslims die in Nederland wonen, zijn een overeenkomst aangegaan met Nederland. Wij houden ons aan de daar geldende regels zolang die niet botsen met de islam. Daarom zijn moslims in Nederland ook op geen enkele manier een bedreiging.” Dat laatste herhaalt hij voor de zekerheid nog een keer of vijf.

Zachtmoedig

De vraag naar het karakter van de islam is onmogelijk los te zien van haar ontstaansgeschiedenis. Juist op dat terrein is er echter veel ruis. Islamologen variëren van het bijna klakkeloos accepteren van het orthodox-islamitische verhaal zoals dat in de Koran en de soenna –de overlevering– staat, tot het in twijfel trekken of de profeet Mohammed wel ooit heeft geleefd.

Wat de Koran zelf over Mohammed vertelt, laat zien hoe een aanvankelijk zachtmoedige, haast onzeker overkomende idealist zich ontpopt tot een vastberaden en oorlogszuchtig veroveraar. De Medinische verzen in de Koran –ontstaan na het gedwongen vertrek van Mohammed van Mekka naar Medina– zijn een stuk radicaler van toon dan de Mekkaanse. Het is dan ook geen toeval dat de Koranteksten die radicale moslims vaak gebruiken om grond te geven aan hun idealen (zie kader) bijna allemaal uit die latere periode stammen.

Vrijwel alle moslims nemen de Koran en de islamitische traditie als maatstaf voor de betekenis van de islam. Ook voor hen lijkt uiteindelijk het én-én-antwoord–Mohammed als profeet én generaal– het meest logisch. „In de Koran wordt geen strikte scheiding gemaakt tussen de politieke functie en het profeetschap van Mohammed”, constateert Rentier. „Veldslagen worden als beëindigd beschouwd wanneer men Mohammed erkent. Dat zie je in de hele vroege wordings­geschiedenis van de islam.”

De directeur van Evangelie 
& Moslims krijgt steun uit onverdachte hoek: ook Okay Pala van Hizb ut-Tahrir ziet de scheiding tussen Mohammed als profeet en politicus niet. „Hij heeft de eerste islamitische staat gevestigd in Medina. Heel zijn leven stond in het teken van de bescherming van de islam. Zonder staat kún je de 
islam niet beschermen, laat staan ten uitvoer brengen.”

Avondmaal

De islam is dus, naast een religie, ook een ideologie. Zo veel lijkt wel aannemelijk. Maar waarom is het zo belangrijk dat vast te stellen? „Het is een typisch westers-seculiere poging om de betekenis van het geloof in God te marginaliseren”, denkt Rentier. „De levensvisie die mensen hebben, stempelt heel hun handelen. Dat geldt voor volgelingen van de islam, maar net zo goed voor christenen. De anglicaanse theoloog O’Donovan heeft wel gezegd dat zelfs het avondmaal een politiek statement is, omdat we daarin belijden dat we maar één Heer hebben.”

Die kritiek verwoordt ook prof. B. J. G. Reitsma, hoog­ l­eraar aan de Vrije Universiteit in Amsterdam. Hij heeft als aandachtsgebied de kerk in context van de islam. Reitsma heeft aarzelingen bij de gebruikte begrippen religie en ideologie, omdat ze volgens hem in de politieke discussie niet goed zijn gedefinieerd. „Maar als je de islam afserveert op basis van het onderscheid religie versus ideo­logie, zullen christendom en jodendom daarna aan de beurt komen. In het christendom zijn ook genoeg trekken die mensen als ideologisch zouden kunnen bestempelen. Heel veel evangelische zendingsbewegingen bijvoorbeeld, of de Amerikaanse antiabortusbeweging. Het kan niet anders of de religie van het secularisme wordt dan de volgende ideologie.”

Als íédere religie op haar minst voor een deel een ideologie is, kan dat argument niet meer gebruikt worden om de islam buitenspel te zetten, zoals Wilders wil. Maar waarmee kan wél vat worden gekregen worden op de verschillen tussen godsdiensten? Als antwoord daarop lijkt het de moeite waard te onderzoeken wat die ideologische kant van de islam nu eigenlijk voorstaat.

Dat doet de Leidse rechtsgeleerde Afshin Ellian, ooit gevlucht uit Iran en vooral bekend om zijn stevige islam­kritiek. De islam gaat op dezelfde manier om met de geschiedenis als de revolutionairen van de negentiende en de twintigste eeuw, zo betoogde hij vorige week in zijn column in NRC Handelsblad. „De geschiedenis is in hun visie niets anders dan een voorbereiding op de komst van de revolutie met haar alomvattende bevrijdingskracht. Daarom kwalificeert de islam de pre-islamitische periode als ”jahiliyya”, onwetendheid.”

Ellian schrijft dat het de Arabieren ten tijde van Mohammed niet zozeer ging om het monotheïsme, maar om het oprichten van een staat „met een ideologie en imperialistische ambitie.” Waarom zouden de Arabieren destijds de god van Mohammed volgen? Het antwoord van Ellian is duidelijk: „Mohammed beloofde de Arabieren de hele wereld, van Perzië tot Byzantium.”

Nooit een paradijs

In die pogingen om een islamitische heilsstaat op aarde te bereiken, zit een hemelsbreed verschil met wat Christus 
heeft gezegd, zo betoogt 
VU-hoog­leraar Reitsma. „In deze bedeling zullen we nooit een paradijs krijgen. Mijn Koninkrijk is niet van deze wereld, zegt Jezus. Daarmee biedt Hij een radicaal ander uitgangspunt dan welke andere religie dan ook.”

Is het koninkrijk van de islam dus wel van deze wereld? Reit­sma aarzelt, tast naar woorden. „De islam streeft naar een islamitische maatschappij binnen de kaders waarin we nu leven. Dat is een sterke vorm van binnenwereldlijk denken. Maar het christendom streeft naar een maatschappij die totaal ánders is dan de gebrokenheid waarin we nu leven. Het kruis is daarvan het grote voorbeeld. Met zijn boodschap van zelf­verloochening en sterven staat dat haaks op de werkelijkheid zoals we die beleven.”

Het hadden de woorden kunnen zijn van Rentier van Evangelie & Moslims. „Jezus heeft mensen uitgezonden om alle mensen op te roepen tot gehoorzaamheid aan Hem, echter: in een weg van zelf­verloochening”, zegt ook hij. „Hem te erkennen is uiteindelijk óók een politiek statement, maar van een heel andere orde dan welk kalifaat dan ook – omdat het niet met macht, maar in de eerste plaats met opoffering te maken heeft.”

„Islam streeft naar wereldheerschappij”

Van de gevestigde politieke partijen heeft de PVV de meest uitgesproken mening over de aard van de islam. Enkele citaten uit de diverse verkiezings­programma’s.

PVV

„De islam is vooral een politieke ideologie; een totalitaire leer gericht op dominantie, geweld en onderdrukking. Gericht ook op de invoering van een stelsel van wetten, de sjaria.”

„Wat zeker niet bestaat is een gematigde islam. De islam is gebouwd op twee onveranderbare pijlers: de letterlijkheid van de koran (het ongecreëerde woord van Allah) en de volmaaktheid van Mohammed, hun profeet. De islam gaat uit van de fundamentele ongelijkheid van mensen. Het ziet twee cate­gorieën: moslims en kaffirs (niet-moslims). De een is superieur, de ander minderwaardig. De islam streeft naar wereldheerschappij.”

SGP

„In (veel) islamitische staten is geen democratie en hebben minderheden geen leven, soms letterlijk! Tegen die achtergrond, en ook omdat de islam wezensvreemd is aan Nederland, de Westerse cultuur en niet zelden vijandig staat tegenover christenen en joden, gaat een toenemende zichtbaarheid van de islam in de publieke ruimte in Nederland ons aan het hart.”

ChristenUnie

„Het Westen en de islamitische wereld hebben een beladen verleden en het christen­dom en de islam verschillen fundamenteel van elkaar. Islamitische landen hebben bovendien op dit moment veelal een gebrek aan politieke en religieuze vrijheid. Zo is het pijnlijk te constateren dat christenen en joden in islamitische landen vervolgd worden of als tweederangs­burger worden beschouwd.”

Het CDA en de VVD, die met de PVV de onderhandelingsfase voor de vorming van een kabinet ingaan, doen in hun verkiezingsprogramma’s geen expliciete uitspraken over het karakter van de islam.

„Totdat de godsdienst geheel voor Allah is”

Leidraad voor verreweg de meeste moslims in alle tijden zijn de Koran en de soenna – de overleveringen van de profeet Mohammed. Vooral de soera’s –hoofdstukken– 8 en 9 uit de Koran kennen verzen die in verband kunnen worden gebracht met actieve pogingen om een islamitische heilsstaat op aarde te vestigen. Onderdeel van de soenna is de Hadith. Dat zijn specifieke uitspraken en gedragingen van Mohammed, overgeleverd door tijdgenoten. De Hadith is in veel verschillende uitgaven verkrijgbaar.

Soera 5:44

„En wie niet oordeelt (rechtspreekt) met wat Allah geopenbaard heeft: zij zijn de ongelovigen!”

Soera 8:12

„Gedenk toen jouw Heer aan de Engelen openbaarde: „Voorwaar, Ik ben met jullie, versterkt daarom degenen die geloven. Ik zal angst werpen in de harten van degenen die ongelovig zijn. Slaat dan hun hoofden af en slaat al hun vingers en tenen af.””

Soera 8:39

„En bevecht hen (de ongelovigen) totdat er geen fitna (beproeving) meer is en de godsdienst geheel voor Allah is.”

Soera 9:29

„Doodt hen dan die niet in Allah en het hiernamaals geloven en die niet voor verboden houden wat Allah en zijn Boodschapper verboden hebben verklaard; en zij die de godsdienst van de Waarheid niet als godsdienst nemen, van hen aan wie de Schrift is gegeven, totdat zij het bescherm­geld betalen, naar vermogen, terwijl zij onderdanigen zijn.”

Soera 9:41

„Rukt uit, licht of zwaar, en strijdt met jullie bezittingen en jullie levens op de Weg van Allah, dat is beter voor jullie, als jullie het weten.”

Hadith

„Ik heb de opdracht gekregen de mensen te bestrijden totdat ze getuigen dat er geen god is dan Allah en dat Mohammed de boodschapper van Allah is, totdat ze de gebeden verrichten en de zakat (armenbelasting) betalen. Als ze dat doen, dan zullen ze van mij bescherming krijgen voor wat hun leven en hun eigendom betreft.” (Citaat van Mohammed, overgeleverd door de negende-eeuwse Hadithverzamelaars Buchari en Muslim.)