M. was betrokken bij de zelfmoord van een 81-jarige vrouw uit Groningen die een tumor in de hersenen had, maar die volgens artsen niet uitzichtloos en langdurig leed. De medewerker van stichting De Einder had de vrouw niet alleen voorzien van informatie over levensbeëindiging, maar hij had haar ook met raad en daad bijgestaan bij haar poging zichzelf van het leven te beroven.

Rechtbankpresidente mr. J. Dolfing legde de man een voorwaardelijke celstraf van zes maanden op. Volgens haar staat M. schuldig aan hulp bij zelfdoding omdat hij de vrouw actief had ondersteund bij het innemen van de medicijnen en het omdoen van een plastic zak om het hoofd. Dolfing zei dat er sprake was van „procesbewaking” door M., waardoor de bejaarde vrouw uiteindelijk door vergiftiging en verstikking om het leven kwam.

Stichting De Einder is zeer omstreden. De stichting kreeg vorig jaar bijna 400 verzoeken om hulp bij zelfdoding. Van die 400 mensen pleegden er 46 zelfmoord. Over de activiteiten van de zelfmoordconsulenten werden diverse keren kamervragen gesteld. Deze week kwam de stichting opnieuw in opspraak, nadat bekend werd dat een man uit Emmen aangifte heeft gedaan bij de politie wegens hulp door medewerkers bij de zelfmoord van zijn 80-jarige vader.

Het vonnis van de rechtbank is belangrijk omdat het antwoord geeft op de vraag wat onder hulp bij zelfdoding moet worden verstaan. Volgens de medewerkers van De Einder zouden handelingen zoals het aanschaffen van medicijnen en het aanreiken van een plastic zak niet strafbaar zijn. Van hulp zou pas sprake zijn wanneer de medicijnen daadwerkelijk worden toegediend.

De rechtbank van Groningen zet een streep door die zienswijze. Alle ondersteunende handelingen die zelfdoding „mogelijk of gemakkelijk” maken, zijn volgens de rechter strafbaar. Het enige dat is toegestaan is het geven van voorlichting in algemene zin over de manieren van levensbeëindiging. Ook mag er tijdens het proces van zelfdoding „morele steun” worden geboden, maar dat mag naar het oordeel van de rechter uitsluitend „louter passief” gebeuren.

De rechter wees erop dat hulp bij zelfdoding alleen door een arts mag worden geboden, mits deze voldoet aan enkele zorgvuldigheidscriteria. Er is geen plaats, zo zei zij, „voor een ruime wetsuitleg.” Ook is er geen „straffeloze actieve rol weggelegd voor de niet-medicus die een ander bij de uitvoering van zijn voornemen tot beëindiging van het leven wenst te ondersteunen.”

Voor advocaat mr. W. Anker van zelfmoordconsulent M. is de uitspraak aanleiding om alle medewerkers van stichting De Einder te adviseren hun werkzaamheden vooralsnog te staken. „Uiterste voorzichtigheid is nu geboden. De rechter trekt een scherpe grens, die door de hulpverleners snel kan worden overschreden”, aldus de raadsman donderdag in een reactie. Anker kondigde aan in hoger beroep te gaan.

Zelfmoordconsulent dr. T. Vink, die eerder als getuige in het proces optrad, gaf te kennen niet met zijn werkzaamheden te zullen stoppen. „We laten mensen met het voornemen om zelfmoord te plegen niet in de steek. De uitspraak biedt mij onvoldoende duidelijkheid welke handelingen wel of niet strafbaar zijn. Het is voor mij onmogelijk om tijdens een bezoek aan iemand op m’n handen te gaan zitten.”

De artsenorganisatie KNMG is het eens met de uitspraak van de rechtbank. „Wij vinden hulp bij zelfdoding voorbehouden aan artsen”, aldus woordvoerster Monique van Eijkelenburg. „De KNMG benadrukt het grote belang van het toetsbaar zijn van het handelen van artsen in relatie tot vraagstukken rond het einde aan het leven.”

Kamerlid Rouvoet van de ChristenUnie zegt in een reactie „content” te zijn met de uitspraak van de Groninger rechtbank. Hij heeft in de Kamer samen met CDA en SGP diverse keren om actie tegen het werk van De Einder gevraagd. „Ik ben blij dat de rechtbank de grens tussen advisering en hulpverlening niet accentueert, maar relativeert. Je mag bij iemand die zelfmoord pleegt, helemaal niets doen. Dat vind ik winst. Nu zelfmoordconsulenten hooguit nog bij een poging tot zelfmoord aanwezig mogen zijn, is de vraag gerechtvaardigd of hun bestaan nog wel mogelijk is.”