Echt rustig is het plekje onder het monument niet. Links dendert het verkeer over de A16. Iedere keer als een vrachtwagen de Moerdijkbrug oprijdt, dreunt het brugdek op zijn pijlers. Ook van de spoorbrug, toch wel een halve kilometer verderop, komt lawaai. Een intercity die de oversteek waagt, produceert bijna een minuut lang herrie.

Ondanks al dat geluid zijn de bankjes onder aan het monument geliefd. Eén ervan is bezet door twee 65-plusechtparen uit het naburige dorp Made. Op deze zonnige middag maken ze graag een fietstocht in de omgeving en dan is het bankje bij het monument een mooi plekje om uit te rusten. Vooral het uitzicht over het Hollandsch Diep lokt. „Ik kan hier wel een uur zitten”, zegt Jan Godschalk.

De Brabander is niet te beroerd om iets over het monument te vertellen. „Kijk, dat bronzen beeld van die vrouw met haar armen wijd zat eerder op de zijkant van de eerste verkeersbrug.”

Op de plaquette onder het beeld is te lezen dat de Kamers van Koophandel van twaalf steden dit eerste monument op 12 december 1936 hebben opgericht. De wapens van de steden zijn rondom het monument te zien: Middelburg, Venlo, Eindhoven, ’s-Hertogenbosch, Breda en Tilburg in het zuiden; Delft, Schoonhoven, Dordrecht, Rotterdam, Den Haag en Vlaardingen in het noorden.

De eerste verkeersbrug werd na de Tweede Wereldoorlog provisorisch hersteld. In de jaren 70 vormde de brug een bottleneck in het toenemende autoverkeer tussen Breda en Dordrecht. Op de bestaande pijlers is toen een geheel nieuwe brug gebouwd, met in totaal zes rijstroken en een fietspad. Godschalk: „Mijn vader heeft er nog aan meegebouwd.”

De oude brugdelen werden niet gesloopt, maar elders hergebruikt. Vier ervan vervingen de Spijkenissebrug over de Oude Maas bij Spijkenisse. Nadat de overige zes brugdelen enkele meters waren ingekort, konden ze worden gebruikt voor de brug bij Keizersveer over de Bergsche Maas.

Op twee afgezaagde vakwerk­liggers werd het herdenkingsreliëf uit 1936 gelast. Zo ontstond het huidige monument aan de zuidzijde van de Moerdijkbrug. Het werd op 11 oktober 1978 onthuld door koningin Juliana.

Dat de Moerdijkbruggen een belangrijke schakel zijn tussen Noord- en Zuid-Nederland, bleek wel in de meidagen van 1940. In de vroege morgen van 10 mei sprongen ruim duizend Duitse parachutisten uit hun vliegtuigen met maar één doel voor ogen: zo snel mogelijk de Moerdijkbruggen in handen krijgen. Dordtenaar J. van Helden (81) zag hen als 11-jarige jongen springen. „Ik werd op 10 mei ’s morgens al heel vroeg wakker van de laag overvliegende vliegtuigen. Vrijwel direct nadat de eerste parachutisten sprongen, braken er hevige gevechten uit.”

Van Helden vertelt zijn verhaal in het Dordtse Museum 1940-1945. Een groot deel van de collectie is gewijd aan de strijd in de meidagen van 1940. „De Duitsers hadden de Moerdijkbruggen al vrij snel in handen, maar hier rond Dordrecht is nog vier dagen lang fel gevochten. Pas toen Nederland capituleerde, gaven de soldaten zich over. De Duitsers hadden niet op die felle tegenstand gerekend.”

Dit is het vierde deel in een serie artikelen over bijzondere objecten langs de snelweg. Maandag deel 5.