Psycholoog Djora Soeteman voerde een promotieonderzoek uit naar besparingen in de psychotherapie. Ze schrijft daarover in De Psycholoog (juli 2010) onder de titel ”Miljarden besparen door psychotherapie”. De kosten van psychotherapieën wegen ruimschoots op tegen de maatschappelijke kosten die patiënten maken als ze niet worden behandeld. Wanneer stoornissen met de juiste therapie worden behandeld, zijn miljarden euro’s te besparen.

In het onderzoek zijn de meest kosteneffectieve behandelingen berekend voor de verschillende psychische problemen. Ambulante psychotherapie blijkt de meest kosteneffectieve keuze te zijn voor mensen met emotionele stoornissen zoals borderline of narcistische of antisociale stoornissen. Voor mensen met angststoornissen, zoals een vermijdende, een afhankelijke of een dwangstoornis, is een kortdurende psychotherapie de beste keuze.

Dit betekent dat ze kortdurend –minder dan zes maanden– worden opgenomen. Langdurende klinische behandelingen zijn minder goede oplossingen. Ze zijn ongeveer even effectief, maar de kosten zijn hoger.

Clinici hadden aanvankelijk veel bezwaar tegen het onderzoek. Zij wilden patiënten zo goed mogelijk helpen, ongeacht de kosten. In dat denken is een omslag gekomen.

Huisartsen behandelen in eerste instantie zelf psychische problemen van hun patiënten. Hun ervaring is dat de zorgvraag op dit gebied enorm toeneemt. Bovendien gaat het om tijdrovende problemen. In het tijdschrift PSY (juli 2010) staat een artikel over de praktijkondersteuners huisartsenzorg ggz. Ze zijn vooral goed in de ‘diffuse’ problemen van patiënten. In tegenstelling tot de acht sessies bij de eerstelijnspsycholoog mag een praktijkondersteuner ongelimiteerd aan de gang. Eind 2009 waren er al meer dan 150 praktijkondersteuners ggz actief bij ruim 900 huisartsen. De praktijkondersteuner ggz vermindert de werklast van huisartsen en daarnaast verbetert de zorg, want de ondersteuner is beter opgeleid in psychische problemen dan de huisarts.

Met name sociaalpsychiatrische verpleegkundigen volgen de opleiding tot praktijkondersteuner. Uit onderzoek blijkt dat er minder verwezen wordt naar de gespecialiseerde tweedelijns-ggz. Bovendien zijn de verwijzingen inhoudelijk beter gemotiveerd. Bij eenduidige en afgebakende problemen ligt verwijzing naar de eerstelijnspsycholoog het meest voor de hand. Met acht sessies wordt de patiënt doorgaans goed op weg geholpen. Als de problemen diffuser zijn, stuurt de huisarts door naar zijn praktijkondersteuner. De kunst van dit werk is om goed in te schatten wat een patiënt nodig heeft om met de problemen waar hij tegenaan loopt, om te gaan. De ondersteuner probeert patiënten te ondersteunen om hun leven weer op te pakken. Als het niet anders kan, bereidt hij hen voor op een speciale behandeling.

Ook een jonge therapie als EMDR is onder de kop kostenbesparing te plaatsen. EMDR staat voor ”Eye Movement Desensitization and Reprocessing”. De behandeling betrekt oogbewegingen in het verwerken van traumatische gebeurtenissen. In De Psycholoog (juni 2010) staat van de hoogleraren I. M. Engelhard en M. A. van den Hout van de Universiteit Utrecht het artikel ”Oogbewegingen en flashforwards”.

EMDR gaat uit van de gedachte dat zijwaartse oogbewegingen de verwerking van traumatische herinneringen bevorderen. De cliënt wordt gevraagd om tijdens het ophalen van herinneringen aan een trauma tegelijkertijd de ogen ritmisch en horizontaal heen en weer te bewegen door de vinger van de therapeut te volgen. De reeksen oogbewegingen worden herhaald totdat de cliënt aangeeft dat de herinnering geen stress meer oproept. Vervolgens krijgt de cliënt de instructie een positieve gedachte in verband met de herinnering te herhalen.

Uit onderzoek blijkt inderdaad dat zijwaartse oogbewegingen de helderheid en emotionaliteit van onplezierige herinneringen verminderen. De behandeling wordt toegepast bij posttraumatische stressstoornissen. Deze kunnen ook behandeld worden met veel langer durende cognitieve gedragstherapieën. Maar deze therapie is duurder. Daarom: in situaties waarin het trauma behandeld kan worden via EMDR is er sprake van een aanzienlijke kostenbesparing.

Drs. M. Burggraaf is voormalig voorzitter van het college van bestuur van de Christelijke Hogeschool Ede. Reageren aan scribent? focus@refdag.nl