Vijf, zes seconden. Meer tijd heeft de automobilist niet om het object in zich op te nemen. Te kort om goed te zien wat het is, maar net lang genoeg om zich te realiseren dat het iets bijzonders moet zijn, dat gebouwtje in het gras langs rijksweg A30.

Het staat er al sinds jaar en dag, tussen hectometerpaaltje 17,9 en 18,0. Langs een route die in de loop der tijd al drukker en drukker werd, zeker sinds de tweebaans S1 veranderde in de vierbaans A30. Dagelijks passeren honderden, zo niet duizenden auto’s en vrachtwagens.

De gejaagde automobilist, slechts doende van a naar b te komen, zal zich de tijd niet gunnen om de status van het opmerkelijke gebouwtje te achterhalen. Toch prikkelt het object de nieuwsgierigheid van enkele lezers.

Sommigen van hen menen er een benzinepomp in te herkennen. Ze hebben gelijk, maar ook weer niet helemaal.

Het gebouwtje in de berm, vlak voor afslag nummer 4 naar Barneveld en Scherpenzeel is een kunstwerk.

De bekende beeldhouwer Henk Visch maakte het ”Monument voor de benzinepomp” in 1993, in opdracht van de provincie Gelderland.

Via een landweggetje is het te voet bereikbaar. Van dichtbij bekeken is er geen ruimte meer voor twijfel. Voor het gebouwtje, met uitstekende halfronde luifel, staan drie pompen. Ernaast een lantaarnpaal.

Visch liet zich inspireren door het mondiale energieprobleem en de romantiek van de auto, zo licht hij zijn werk toe. „Ik wilde het beeld van de benzinepomp bewaren voor toekomstige generaties. Daarom heeft het de vorm van het oertype benzinestation: kantoortje met luifel, de pompen op een rij ervoor.”

„De auto van nu bestaat over honderd jaar niet meer. Daarmee zal ook de traditionele benzinepomp uit het beeld verdwijnen.”

Een monument voor de toekomst dus, eigenlijk. Want voorlopig wint de auto nog altijd terrein. Dat doet niets af aan de zeggingskracht van zijn sculptuur, denkt Visch. „Auto’s veranderen. Steeds meer zijn er elektrisch aangedreven. De kracht van het monument neemt toe als het verband met de functionaliteit van de benzinepomp afneemt.”

Wie het monument van dichtbij bekijkt, vallen details op die de voorbijrazende automobilist ontgaan. Het kunstwerk –qua schaal net iets te klein om realistisch te zijn– is helemaal uit brons opgetrokken. „Ik wilde geen misverstand over de status van het werk”, zegt Visch. „Brons is bij uitstek een materiaal dat met kunst wordt geassocieerd.”

In de ruwe oppervlakken zijn een deur en enkele ramen gekerfd. De drie benzinepompen –normaal, super en diesel?– vertonen gelijkenis met grafzerken, alsof Visch daarmee de vergankelijkheid wilde benadrukken.

Opmerkelijk dat dit soort details alleen de wandelaar kunnen opvallen. Alsof Visch een toekomst voorzag waarin niet auto’s maar wandelaars de A30 zouden innemen.

Ooit was er op deze plek een échte benzinepomp gepland. De vergunning werd ingetrokken, later weer afgegeven, om vervolgens alsnog in een bureaulade te verdwijnen. Een kunstwerk moest er komen, hoewel de kroon in 1991 bepaalde dat de oorspronkelijke bestemming ”benzineverkooppunt” op onrechtmatige wijze was komen te vervallen.

Even kwam daarmee het idee voor een kunstwerk op losse schroeven te staan, totdat oliemaatschappij BP afzag van een vestiging, in ruil voor een locatie elders. Zo dankt –o ironie– het kunstwerk zijn bestaan in zekere zin aan een echte, nooit gebouwde benzinepomp.

Dit is het derde deel in een serie artikelen over bijzondere objecten langs de snelweg.