Wie bij duurzaamheid alleen aan natuur en milieu denkt, aan zonnepanelen en groene stroom, heeft het niet begrepen. Duurzaamheid gaat allereerst over mensen en de zorg voor elkaar.

Dat is de les die een bezoeker in Hoonhorst kan leren. Het piepkleine dorp onder de rook van Zwolle –een kern met 600 inwoners en nog 1000 in het buitengebied– is dan wel groen, maar vooral ook sociaal. Vraag je een man die aardbeien plukt of je een foto mag nemen, dan krijg je meteen twee kroppen sla mee naar huis. Zit je op een bankje voor café Kappers te praten, dan krijg je al gauw iets te drinken aangeboden door een man in korte broek die de stoep veegt. En nee zeg je niet als het een graad of dertig is.

Het is deze ongewoon sterke gemeenschapszin die kenmerkend is voor Hoonhorst, zegt Antje Kingma. Zij woont in het buitengebied tussen Hoonhorst en Dalfsen en is de drijvende kracht achter tal van initiatieven om Hoonhorst tot een van de duurzaamste dorpen van Nederland te maken.

Waar je daarbij aan moet denken? Aan dorpsverpleegkundigen bijvoorbeeld: „Die dorpsverzorgers kunnen professionele hulp bieden aan wie dat nodig heeft. Zo zijn we beter voorbereid op de vergrijzing.”

Of neem de materieel-o-theek: „In het dorp is heel veel bestaand materieel aanwezig. Maar een groot deel daarvan wordt slechts een paar dagen per jaar gebruikt. Via een materieel-o-theek kun je eenvoudig iets lenen. Dan voel je je niet meer zo vervelend wanneer je voor de vijfde keer de aanhangwagen van de buurman nodig hebt terwijl hij nooit iets van jou leent.”

En wat te denken van de dorpsmoestuin: „Nu hebben veel mensen een moestuin voor zichzelf. Al die kroppen sla zijn rond dezelfde tijd volgroeid. Wat gebeurt daarmee? De helft voer ik aan mijn gasten, en de andere helft aan mijn varkens. Terwijl er intussen iemand naar de C1000 rijdt om een krop te halen. Dat is gewoon jammer. Een gezamenlijke moestuin lost dat probleem op.”

Die initiatieven zijn weliswaar nog niet uitgevoerd, maar dat gaat wel gebeuren. Daarvan is Kingma zeker. Want de onderliggende basis voor duurzaamheid, dat is diezelfde gemeenschapszin. „Het idee dat je de handen ineenslaat om Hoonhorst duurzamer te maken, dat vindt iedere Hoonhorster fantastisch.”

En inderdaad, er is geen Hoonhorster te vinden die niet weet van de plannen voor een duurzamer dorp. „Goede ideeën, ook omdat ze gericht zijn op de toekomst”, zegt een vrouw die haar dochter van school komt halen. „Het milieu en onze omgeving zijn gewoon heel belangrijk.” Ze is met de auto, dat dan weer wel. „Maar je mag als leerling niet met de fiets naar school komen als je in de kern woont”, excuseert ze zich. „Want het fietsenhok was te klein.”

Kingma, op haar bankje in de schaduw voor café Kappers, groet intussen een paar voorbijgangers. Een man komt op de fiets voorbij, een stoel in de hand. „Aan het verhuizen?” vraagt ze. De man lacht. Even later komt een ander op een knalgroene fiets langs, voorzien van het CDA-logo. „Mooie fiets!” roept ze hem na. De christendemocraten zijn dan ook sinds jaar en dag de grootste partij in de gemeente Dalfsen.

„Hoonhorst is van oudsher een rooms-katholieke enclave in een protestants gebied”, weet Kingma, zelf „gewoon hervormd.” Voor sommigen speelt hun geloof een rol om zich in te zetten voor een duurzaam dorp, vermoedt ze. „Rentmeesterschap is voor hen de drive. Anderen zetten zich in omdat een duurzaam dorp goedkoper is, of gewoon omdat ze Hoonhorster zijn. Dat maakt ook niet uit. Ik ben ervan overtuigd dat mensen altijd wel dingen gezamenlijk willen aanpakken. Om de aarde, de straat of jezelf beter te maken. Ik geloof erg in het goede in de mens.”

Of daar geen misbruik van gemaakt zal worden? „Ja, dat zou kunnen. Maar daar ga ik niet van uit. Mensen blijven elkaar toch nodig hebben.”

Om die reden denkt Kingma ook dat de Hoonhorster initiatieven een voorbeeld kunnen vormen „voor heel veel dorpen en gemeenschappen in Nederland.” Zelfs voor stadswijken waar de gemeenschapszin zoals in Hoonhorst ver te zoeken is, gelooft ze. „Er is altijd wel een gezamenlijk probleem of een gezamenlijke ergernis.”

Toch is het enige wat tot nu toe is gerealiseerd een enorme composthoop buiten het dorp (zie foto op pagina 8 en 9). Die moet in de toekomst het dorp van verwarming gaat voorzien. Maar ook die composthoop met zijn metertjes is nog slechts een testopstelling. Er is nog behoorlijk wat onderzoek nodig naar de manier waarop de warmte opgeslagen en getransporteerd kan worden.

Is er nog niemand geweest in heel Hoonhorst die de plannen afdeed als luchtfietserij? Nee, zegt Kingma, die de meeste duurzame plannen samen met twee andere Hoonhorsters ontwikkelde. „Dat komt doordat de mensen niets moeten. Maar het aardige is dat ze, vrijwillig, tóch meedenken. Ze geloven echt dat het allemaal kan.”

Soms moet ze dat ook tegen zichzelf zeggen, dat het allemaal kan. „We zijn vorig jaar gewoon met z’n drieën bij elkaar gaan zitten. Er is nog geen officiële structuur. Een van mijn mannen –zo noem ik de andere twee initiatiefnemers– zei eens: Dat er nog nooit iemand tegen ons heeft gezegd dat we gestoord zijn!”

Gestoord of niet, Hoonhorst heeft geluk met in elk geval één beroemde ambassadeur: oud-premier Ruud Lubbers, die al in de jaren negentig een riant optrekje in het dorp kocht. Lubbers rijdt al jaren in een donkerblauwe Volkswagen, ”100 % electric”, zoals op het zijraam staat vermeld. Naar verluidt is zijn vrouw daar minder gelukkig mee, omdat de auto maar een beperkt aantal kilometers achter elkaar kan rijden zonder weer op te hoeven laden. Maar dat zijn onbevestigde geruchten, waar Hoonhorsters niets van moeten hebben. Wat wel een feit is: de wagen is speciaal voor hem omgebouwd, weet Kingma. „Hij woont ook nog in Rotterdam en heeft gezegd: Alles goed en wel, maar ik moet wel in één keer van Rotterdam naar Hoonhorst kunnen komen.”

Lubbers speelt een rolletje in de film die Hoonhorst als duurzaam dorp op de kaart moet zetten. Hij haalt een krop sla en appelsap bij de Hoonhorster voedselketen. En het geld? Dat stop je gewoon zelf in een potje. In 2050, welteverstaan.

www.duurzaamhoonhorst.nl

Duurzaamste dorp van Overijssel

Hoonhorst viert feest vanmiddag: aan het eind van de ochtend heeft de provincie bekendgemaakt dat het dorp de titel Duurzaam Dorp Overijssel krijgt. Daaraan is een bedrag van 1,5 miljoen euro verbonden om de projecten uit te voeren.

Hoonhorst deed mee aan een prijsvraag die de provincie uitschreef. Tien dorpen en wijken, variërend van Hoonhorst tot de Trapjeswijk in Zwolle, beconcurreerden elkaar om de prijs.

Een vakjury onder voorzitterschap van de Overijsselse gedeputeerde Rietkerk oordeelde dat Hoonhorst de duurzaamste ideeën heeft. Daarnaast werd een publieksprijs van 25.000 euro uitgereikt; die ging naar het dorp Heeten.

Volgens een woordvoerster van de provincie is de verkiezing van duurzaam dorp uniek voor Nederland. „Zeker als je ziet welke prijs er aan verbonden is.”

Overigens staan ook de andere negen dorpen en wijken niet met lege handen: daarvoor is een gezamenlijk bedrag van 1,3 miljoen euro gereserveerd. De wedstrijd is dan ook nadrukkelijk bedoeld als leertraject voor andere gemeenschappen in Overijssel, „maar zeker ook daarbuiten.”

www.overijssel.nl/duurzaamdorp