Melite kun je nog steeds met een stok op de landkaart aanwijzen: Malta, een eiland in de Middellandse Zee, ten zuiden van Sicilië, ten noorden van Afrika. Het eiland is 30 kilometer lang en 15 kilometer breed, zeg maar: bijna tweemaal Texel.

Malta is bijna een soort religieus Volendam. Het eiland lijkt alleszins godsdienstig. Het voormalige ziekenhuis van het eiland (St. Luke’s Hospital) was genoemd naar Lukas, Paulus’ metgezel. Aan de gouverneur van het eiland, Publius (Handelingen 28:7), die Paulus drie dagen vriendelijk onderdak verschafte, is een kerk gewijd en in het stadje Rabat wijzen ze zonder blikken of blozen Publius’ woonhuis aan. In de hoofdstad Valletta heeft men de kathedraal gewijd aan Johannes de Doper, want hij is schutspatroon van Malta.

Maar Paulus spant op Malta de kroon. Om hem kan echt niemand heen. Paulus en Malta zijn aan elkaar verbonden zoals Luther aan Wittenberg, Bunyan aan Bedford, en Calvijn aan Genève. Elk jaar op 10 februari wordt Paulus herdacht. Dan heeft iedereen op Malta vrij.

Veel Maltezers zijn ervan overtuigd dat Malta gekerstend is door de apostel Paulus, hoewel dat uit de Handelingen niet direct blijkt. Paulus kwam echter niet zomaar op Malta, want, zegt Matthew Henry, „God had hier werk voor hem te doen.”

Paulus leed schipbreuk toen hij, waarschijnlijk in november van het jaar 60 na Christus, vanwege het proces tegen hem op weg was naar Rome, waar hij voor keizer Nero moest verschijnen. Sindsdien is het eiland zegenrijk gebrandmerkt door de komst van de gestrande apostel.

Het beeld van Paulus’ schipbreuk valt in St. Paul’s Bay zonder problemen op je netvlies. Je ziet het zomaar gebeuren, hoe zo’n Adramyttenisch vrachtschip, voortgejaagd door de stormwind Euroklydon, gehavend en met kapotte zeilen, in nacht en ontij het eiland nadert, hoe de bemanning dan probeert het schip aan land te krijgen, hoe dat mislukt doordat het schip vastloopt op een zandbank en daar zelfs doormidden breekt, hoe dan al die mannen (de meesten waren misdadigers die naar Rome werden gedeporteerd om er voor de wilde dieren te worden geworpen) te water raken, en met uiterste krachtsinspanning, op planken en restanten van het schip en stukken van de mast dan toch de oever bereiken. Dat moet allemaal hier gebeurd zijn, in de baai die naar Paulus werd genoemd, noordoostelijk op het eiland Malta.

Sinds Paulus op Malta aan land kwam, maakt het eiland gretig gebruik van de naamsbekendheid van de heidenapostel. Maltezers houden van Paulus. Hij is hún apostel, hún zendeling, hún grote voorbeeld.

Op Malta kom je Paulus in allerlei gedaanten tegen. In Valletta is een boetiek die de naam ”Paulus” draagt. In Bugibba is een boulevard naar de heidenapostel genoemd met op een bord in het Latijn de uitgegraveerde tekst uit Psalm 86:9: „Al de heidenen, Heere, die Gij gemaakt hebt, zullen komen, en zullen zich voor Uw aanschijn nederbuigen, en Uw Naam eren.” Andere plaatsen die aan Paulus herinneren zijn Pawles Beach, Hotel San Pawl (met het restaurant Tarsen, genoemd naar Paulus’ geboorteplaats) en de Apostelbron, waar Paulus zijn eerste bekeerlingen zou hebben gedoopt.

In Rabat is een kerk naar hem genoemd: St. Paul’s Parish Church. Iedere dag wordt hier de mis opgedragen, waarbij het halve dorp aanwezig schijnt te zijn. Boven in de koepel van deze kerk is de tekst uit 1 Korinthe 9:2 aangebracht: „Zo ik anderen geen apostel ben, nochtans ben ik het ulieden; want het zegel van mijn apostelschap zijt gijlieden in de Heere.”

John Azzopardi is hier de priester. Hij is 73 jaar, maar hoopt nog vele jaren in de Pauluskerk de mis te bedienen. Hij is bijna vijftig jaar priester. Dat wordt geen feest, zegt hij, „want in het ambt staan is dienen, niet feest vieren.” Uitgebreid prijst hij de huidige paus, die volgens Azzopardi een hoogstaand, intelligent en edelmoedig mens moet zijn.

Onder de kerk bevindt zich een grot, St. Paul’s Grotto, waarvan de overlevering zegt dat Paulus er gevangen zou hebben gezeten. Daar, ergens in de diepte, vindt men een inscriptie met de woorden: ”Paulus, de apostel der heidenen en de vader van de Maltezers”. Men heeft voor het gemak „de kinderen Israëls” maar vervangen door bewoners van Malta. De grot wordt algemeen beschouwd als de plaats waar op Malta het christendom begon.

Vlak bij liggen de Pauluscatacomben. Ze hebben niets met Paulus te maken, maar zijn wel naar hem genoemd. In het onderaardse gangenstelsel moeten vroeger meer dan 800 doden zijn begraven. Volgens sommigen werden hier in de vroegchristelijke tijd religieuze samenkomsten gehouden.

In de winkelstraat in de hoofdstad Valletta is een kerk genoemd naar de schipbreuk van Paulus, de St. Shipwreck Church. De gevel valt nauwelijks op in het straatbeeld, maar het interieur loont de moeite. In een vitrine staat een groot standbeeld van Paulus, dat tijdens processies wordt meegedragen door de stad. Hij heeft in de ene hand de Schrift, met de andere hand wijst hij omhoog. Met zijn voet staat de apostel op een vuur waaruit een slang wil ontsnappen. Dat verwijst naar Handelingen 28, waar Paulus in Gods kracht de adder overmeesterde: „Maar hij schudde het beest af in het vuur, en leed niets kwaads.”

Paus en Paulus

In april bezocht paus Benedictus XVI het eiland Malta. De aanleiding voor dit tweedaags bezoek was het feit dat het 1950 jaar geleden is dat Paulus, onderweg naar keizer Nero in Rome, schipbreuk leed en op de noordelijke kust van Malta aanspoelde. In de openlucht leidde de paus een mis, die door tienduizenden mensen werd bijgewoond. In Floriana, net buiten de hoofdstad Valletta, ging de paus voor in een eucharistieviering.

Malta werd in 1990 en in 2001 reeds bezocht door de vorige paus, Johannes Paulus II. Ook hij kwam voor Paulus, om hem de nodige eer te bewijzen. Op verschillende plaatsen op Malta worden beide pauselijke bezoeken in herinnering gehouden.

Paulus die de zieken geneest

Saint Paul’s Bay moet de plaats zijn waar Paulus aan land kwam. De Maltezen zouden geen Maltezen zijn als daar geen kerk voor was gebouwd, Saint Paul’s Shipwreck, in het vissersplaatsje Bugibba, vlak bij de oever. Op de locatie van deze kerk zouden Paulus en zijn metgezel Lukas begonnen zijn met de kerstening van het eiland, hoewel dat allemaal niet uit Handelingen valt af te leiden.

Het kerkje, uit 1617, werd in de Tweede Wereldoorlog zwaar gehavend, maar naderhand keurig in oude stijl herbouwd.

Litterio Runza (75) noemt zichzelf directeur van de kapel. Hij loopt zich het vuur uit de sloffen om al het moois te laten zien. Achter het hoofdaltaar hangen drie grote schilderijen, van Paulus direct na zijn landing, van Paulus die door de „barbaren” (Handelingen 28:2) op Melite warm verwelkomd werd, van Paulus die de eerste zieken op het eiland geneest. Boven de schilderstukken hangt een gebrandschilderd raam: een duif daalt uit de hemel neer.

In de gerfkamer hangen platen van de kruiswegstaties, naast portretten van pausen uit Rome. De kapel is elke dag open, zegt Litterio Runza druk gebarend, van ’s morgens zes tot ’s avonds zes. „Elke dag wordt hier de mis opgedragen, en zondags zelfs tweemaal.” Hij heeft er maar een zware job aan, vindt hij.

Natuurlijk is er in deze kapel ook een beeld van Paulus, met in de ene hand een boek en in de andere hand een zwaard. Aan de buitenmuren staan in zes talen teksten uit Handelingen 28 uitgeschreven.

Het is avond. In de St. Paul’s Bay breken golven stuk op de kade. Op de oever liggen teruggekeerde vissersschuiten, een veerboot, wat roeibootjes en een enkel jacht. Een visrestaurant werkt zijn laatste klanten af.

St. Paulus’ Bay prikkelt de fantasie. Op 2 kilometer afstand van de kust liggen twee eilanden, samen de Pauluseilanden genoemd. Op het grootste van de twee eilanden, Selmunett geheten, brak het schip van Paulus (volgens de overlevering) doormidden, waarna al die mannen drijvend en zwemmend de vaste wal bereikten. Wie van de burgerlijke overheid een speciaal toegangsbewijs krijgt, vaart er in een stief kwartier per motorboot heen.

Op Selmunett staat nu een 12 meter hoog triomfalistisch monument voor de apostel, die sprak: „Doch wie roemt, die roeme in den Heere” (2 Korinthe 10:17).

Dit is het eerste deel van een tweeluik over Malta. Volgende week dinsdag deel 2. Meer informatie: Malta Tourism Authority (visitmalta.com).