„Betrek kind bij duurzaamheid”
Vreemd eigenlijk, dat in het groene geweld om ons heen nauwelijks aandacht is voor de rol van kinderen. Wat is effectiever dan een bewuste leefstijl met de paplepel ingieten? De kinderboekenmarkt lijkt dit inmiddels te beseffen.
De Kleine Aarde –vooral bekend van een in Boxtel gevestigd Ecopark– is een van de weinige organisaties die werkt aan een „gezonde voedingsbodem voor duurzaamheid bij kinderen.” Maar waar zijn de reclamespotjes die kinderen bewust maken van het belang van zuinig omspringen met energie? Waar het speelgoed dat hen laat warmlopen voor het groene leven?
In de boekenwereld is in elk geval een kleine verschuiving gaande. Wellicht hebben uitgevers het succes van ”Mr Finney en de wereld op zijn kop” in het achterhoofd, al is dat vermoedelijk vooral te danken aan de auteur, prinses Laurentien. In een paar maanden tijd verschijnt zomaar een fors aantal kinderboeken met duurzaamheid, milieu –of welk etiket dan ook– als hoofdthema.
In het compacte ”Hoeveel papier gaat er in een boom?” van Bas van Lier (Nieuw Amsterdam, € 9,95) geeft de ervaren auteur van informatieve boeken antwoord op vijftig vragen. Vaak zijn ze net zo interessant voor volwassenen: waarom zijn de milieuvriendelijke spullen duur en de ‘slechte dingen’ goedkoper? Het boek bestaat vooral uit grijze tekst, maar is door de smeuïge schrijfstijl en de uitmuntende voorbeelden absoluut niet saai.
”Ecohelden in actie!” van Vrouwke Klapwijk (Columbus, € 12,95) heeft een laagdrempeliger opmaak met veel beeld. Illustrator Mariska Vos maakte –origineel!– collages van afvalmateriaal. De vele tips, eenvoudige proefjes en opdrachten maken het boek heel praktisch. Daardoor is het meer activistisch dan het boek van Van Lier, al komt ook bij hem de vraag ”Wat zou er dan eigenlijk moeten gebeuren en wat kan ik als kind eraan doen?” voor.
”Ecohelden in actie!” is nadrukkelijk geschreven vanuit een christelijk perspectief („God zorgde ervoor dat…”). Maar ook blijkt de inslag uit een passage in het antwoord op de vraag ”Kun jij op water lopen?”: „Doe niet zo raar, niemand kan op water lopen. Nou ja, Jezus kon het wel…” Overigens is dit niet het enige christelijk boek over dit onderwerp dat op de markt is: in 2008 verscheen in samenwerking met de christelijke natuurbeschermersbeweging A Rocha ”Groen moet je doen” (Ark Media, € 4,95). De ondertitel ”Leren zorgen voor de schepping” geeft de inhoud van dit praktische boek goed weer.
”Christopher Knabbel” van Charlotte Middleton (Holland, € 12,50) en ”Mijn groene dag” van Melanie Walsh (Leopold, € 13,95) zijn bedoeld voor jongere kinderen. De eerste vertelt het verhaal van cavia Christopher Knabbel, die de paardenbloem voor uitsterven wil bewaren nadat hij op internet de laatste blaadjes te koop heeft zien staan. „Laatste kans! Fris en knapperig paardenbloemblaadje, formaat ca. 12 x 3 cm” leest hij op het beeldscherm van zijn computer. Het boek leert dat respectvol met de natuur omgaan belangrijk is.
Bij het mooi vormgegeven ”Mijn groene dag” ligt de boodschap er dikker bovenop. „Als ik wakker word… eet ik een scharrelei bij mijn ontbijt”, begint het boek. Dan volgt een opsomming van alle ‘goede daden’ die de hoofdpersoon verder verricht, met toelichting. Op de pagina van het scharrelei: „Kippen die naar buiten kunnen, hebben meer ruimte (…) Daarom kun je beter een scharrelei eten.” Waarbij de lezer maar net moet weten dat dit niet klopt: een Nederlandse scharrellegkip komt niet buiten.
In ”De zachtgekookte aarde” van Emile Hubert (Clavis, € 14,95) is het thema negatiever neergezet. Professor en sterrenkundige Nieuwsgeierig (géén typefout!) ontdekt in dit surrealistische verhaal vreemde dingen in het heelal. Hij waarschuwt de mensen, maar is te laat: uiteindelijk ontstaat er een grote scheur in de aarde. Hoe dramatisch het resultaat is, wordt niet duidelijk. Overigens komen meer verhaalelementen niet goed uit de verf.
De andere boeken hebben allemaal een positieve grondtoon. Bij Walsh, Middleton en Klapwijk is de boodschap vooral: jij kunt iets betekenen. En bij Van Lier is geen plek voor doemscenario’s. „Stikken wij straks allemaal in de uitlaatgassen?” „Welnee”, is het antwoord, „de lucht wordt alleen maar schoner…”
www.dekleineaarde.nl, www.mrfinney.nl, www.arocha.org
Via kinderen bereik je ook hun ouders, stelt Marlies van de Pol. „Volwassenen zijn ontvankelijker als hun kind met een groen verhaal aankomt, dan wanneer de overheid dat doet.”
Het gaat om hún toekomst. En toch worden kinderen te weinig betrokken bij duurzaamheid, vindt Van de Pol, die onder de naam Solarkids workshops geeft aan basisschoolleerlingen. „Alle communicatie over duurzaamheid is gericht op gedragsverandering bij volwassenen. Terwijl volwassenen niet van verandering houden –al helemaal niet als ze een stapje moeten terugzetten– en kinderen heel makkelijk dingen oppikken.”
Ook scholen zijn „heel weinig” bezig met duurzaamheid, constateert Van de Pol. „De school van onze kinderen scheidt bijvoorbeeld geen afval. Omdat het ook niet gescheiden worden opgehaald. Maar dan nog zou het een goed stukje bewustwording zijn. Als het aangeleerd is, blijven ze het doen.”
Duurzaam opvoeden kan op een heel natuurlijk manier, stelt de moeder van drie kinderen. „Zeg niet: Nou jongens, we gaan er eens voor zitten. Je kunt het beter terloops doen, net zoals je over zakgeld of seksuele voorlichting praat. Zeg bijvoorbeeld: Kijk, die bloem kijkt omhoog naar de zon. Hij heeft net als wij de zon nodig.”
Verder: „Knutsel met afval, speciaal materiaal is niet nodig. Koop speelgoed dat op zonne-energie werkt. Mijn kinderen vinden de zonne-autootjes die ik hun gaf heel gaaf. Ik probeer batterijen zo veel mogelijk te vermijden. Maar mijn kinderen spelen ook op een Nintendo, hoor.”
Meet de luchtvervuiling
„Neem een schone, ondiepe bak, vul hem met water en zet de bak twee dagen buiten. Haal de bak na twee dagen binnen en giet het water voorzichtig door een koffiefilter. Wat blijft er in de koffiefilter achter?”
Uit ”Ecohelden in actie!”
Welke auto vervuilt het meest?
„Van die patserbakken natuurlijk, P. C. Hooft-tractoren, ASO-karren, SUV-verds en meer van dat soort vette protsbolides. (…) Het is natuurlijk verleidelijk om die dikke, dure auto’s de schuld van alles te geven. Maar dat is niet helemaal eerlijk. Want er zijn kleinere auto’s die nog vervuilender zijn dan die dikkerds (…)”
Uit ”Hoeveel papier gaat er in een boom?”
Het boek ”Ecohelden in actie!” valt op omdat het geschreven is vanuit christelijk perspectief. Een aantal vragen aan auteur Vrouwke Klapwijk.
Een auteur van zo’n boek moet wel iets met het thema hebben…
„Duurzaamheid spreekt me aan. Ik vind het heel belangrijk dat we de schepping op een goede manier in stand houden.”
”Ecohelden” is een christelijk boek. Wat is de meerwaarde?
„Het boek laat zien hoe God alles mooi heeft gemaakt en hoe wij mensen die schepping mooi kunnen houden. In het begin lieten Mariska, de illustrator en bedenker van het boek, en ik vaak de term rentmeesterschap vallen. Het woord staat niet in het boek, maar we hebben het idee wel naar voren laten komen.”
Zou u een dergelijk boek kunnen schrijven zonder christelijke noties?
„We hebben erover nagedacht of we ze er wel of niet in zouden stoppen. Uiteindelijk deden we het heel bewust wél. We wilden het boek méér meegeven. Niet alleen: de natuur is mooi en dat willen we graag zo houden. Maar: de natuur is mooi, door God gemaakt en dáárom willen we het graag zo houden.”
Hebben christelijke kinderen een extra verantwoordelijkheid?
„Ik denk het wel. Al gaat er in de praktijk wel eens iets mis, ook bij ouders. We hopen dat kinderen hun ouders meenemen in de goede richting.”
Wc-verfrissers zijn schadelijk; prik liever een sinaasappel vol kruidnagels, tipt u. In uw wc bungelt een sinaasappel?
„Nee. Ik heb gedroogde bloemblaadjes met een lekkere geur in de wc. Sowieso ga ik bewuster om met allerlei dingen door het schrijven van dit boek. Ik laat, bijvoorbeeld, de kraan niet meer lopen als ik mijn tanden poets.”
