Al drie keer eerder dit jaar schoven de regeringsaanvoerders bij elkaar aan tafel. Dat gebeurde telkens in een sfeer van acute dreiging. Oorzaak daarvan was de hevige onrust op de financiële markten, die voortvloeide uit de angst dat overheden in Griekenland en elders in gebreke zouden blijven bij het naleven van hun rente- en aflossingsverplichtingen.

De EU heeft inmiddels een vangnet van 750 miljard euro opgetuigd. Het betekent echter niet dat de spanningen verdwenen zijn. Er is weinig nodig of het vuurtje laait weer op. Deze week besloot kredietbeoordelaar Moody’s de status van Griekse staatsobligaties verder te verlagen en voorts waren er geruchten dat Spanje overweegt een beroep te doen op de gecreëerde noodfaciliteit.

Kredietcrisis en recessie hebben diepe sporen getrokken. De economische problemen stapelen zich op. De agenda van de Unie wordt er de laatste tijd volledig door beheerst. Zij houden de politieke leiders in de greep.

In ieder geval wachten er de komende jaren forse bezuinigingen. Na de stimuleringsaanpak die eind 2008 in gang 
werd gezet om de krimp een halt toe te roepen, is het vandaag de dag alle hens aan dek om de uitgaven juist terug te dringen. Duitsland geeft het goede voorbeeld met een pakket tot 
2014 van 80 miljard euro, al is er binnen de coalitie van CDU/CSU en FDP onenigheid over 
de invulling van dat bedrag.

Frankrijk, zo kondigde het enkele dagen geleden aan, bespaart 45 miljard op het budget en vergroot de inkomsten van de schatkist met 55 miljard. President Sarkozy gebruikt liever niet het woord bezuinigingen, in een poging massale protesten vanuit de bevolking te vermijden, maar ondertussen onderkent hij wel de noodzaak van zulke maatregelen, hoe ze dan ook heten. De Nederlandse politiek mag de drastische ingrepen bij de Europese partners als een aansporing beschouwen om haast te maken met de kabinetsformatie, opdat ook hier de sanering van de publieke financiën in 2011 van start gaat.

Bezuinigen alleen is niet toereikend om de welvaart op langere termijn te waarborgen. Er zijn tevens hervormingen vereist die de economische groei naar een hoger niveau tillen, die de concurrentiekracht versterken om daarmee de slag met de aanstormende grootmachten in Azië te kunnen overleven.

De EU heeft in dat kader het programma ”Europa 2020” ontwikkeld. De regeringschefs zullen het donderdag definitief goedkeuren. Het bevat concrete doelstellingen die erop gericht zijn meer mensen aan het werk te krijgen, het onderwijs te verbeteren en extra geld te besteden aan research en innovatie. De afgelopen tien jaar lag een soortgelijk initiatief op tafel, de Lissabonstrategie, maar de realisatie van de goede voornemens liet te wensen over.

De begrotingstekorten zijn uit het lood geslagen, ondanks het stabiliteitspact, dat een bovengrens van 3 procent van het bruto binnenlands product (bbp) voorschrijft. De Europese Commissie heeft onlangs opties gepresenteerd voor een strenger regime. Een werkgroep onder leiding van Van Rompuy, de vaste voorzitter van de club van presidenten en premiers, buigt zich over hetzelfde onderwerp.

We zien een gebrek aan discipline, op het terrein van de overheidsfinanciën, maar eveneens bij het uitvoeren van afspraken over economische hervormingen. Een en ander vraagt om meer coördinatie en een hardere hand vanuit de EU. Op de komende top spreken de regeringsaanvoerders hierover.

Bondskanselier Merkel en president Sarkozy namen er afgelopen maandagavond tijdens hun traditionele voorbereidende onderonsje al een voorschot op. De Frans-Duitse as functioneerde de laatste tijd niet erg soepel. Er waren meningsverschillen over de hulp voor Griekenland. Ook over een bestuursmodel met meer macht voor de EU botsten de visies. Wat betreft dit laatste punt hebben Merkel en Sarkozy elkaar nu gevonden. De Fransen wilden voluit een economische regering, met eigen secretariaat, en dan enkel voor de eurolanden. Die komt er niet. In lijn met de opvatting van Merkel ligt wel een strakker economisch bestuur, met aanscherping van de begrotingsregels, voor het geheel van de Unie in het verschiet. De details moeten duidelijkheid verschaffen over wat dat precies allemaal inhoudt.

Als Berlijn en Parijs het over de hoofdlijnen eens zijn, zullen de overige lidstaten donderdag waarschijnlijk daarbij aanhaken. Of de recent aangetreden Britse premier Cameron moet op zijn eerste EU-top uit vrees voor verdere overheveling van bevoegdheden naar Brussel meteen in de gordijnen klimmen.