We geven in Nederland dit jaar ruim 60 miljard euro uit aan de zorg. Per Nederlander is dat zo’n 3500 euro. En omdat we de zorg grotendeels collectief financieren zijn de kosten eigenlijk nog hoger. Want collectieve financiering leidt tot een hogere belasting op arbeid en ontmoedigt zo de arbeidsdeelname.

Dit zijn natuurlijk enorme bedragen. Maar wat levert de zorg ons eigenlijk op? Allereerst natuurlijk gezondheidswinst. Aan de zorg danken we een toename van de gemiddelde levensverwachting van ruim zes jaar per Nederlander. Dit komt vooral op het conto van de zorg rond de geboorte en zorg bij infectieziekten, hart- en vaatziekten en kanker. Bovendien draagt de zorg flink bij aan de kwaliteit van leven, bijvoorbeeld dankzij staar-, heup- en knieoperaties. En gezonde mensen nemen vaker deel aan het arbeidsproces en zijn productiever.

Deze economische baten zijn echter niet goed in cijfers te vangen. Met behulp van de moderne waarderingstechnieken die gangbaar zijn onder (vooral Amerikaanse) economen, is het mogelijk de waarde van gezondheidswinst in euro’s uit te drukken. Concreet: ik waardeer gezondheidswinst tegen 50.000 euro per extra levensjaar.

Hiermee blijf ik nog aan de voorzichtige kant: Amerikaanse zorgeconomen, maar ook economen van ons eigen Centraal Planbureau, werken vaak met een waarde die dubbel zo hoog is. Voor de goede orde: ik bedoel hiermee alleen dat de maatschappelijke waarde van een extra levensjaar minimaal 50.000 euro is. Ik bedoel niet dat we zorg die duurder is dan 50.000 euro per levensjaar maar moeten afschaffen.

Ongewenst

Wat blijkt uit deze berekeningen? De waarde van de gezondheidswinst die is toe te schrijven aan de Nederlandse gezondheidszorg is nog veel groter is dan de kosten. De baten van de zorg overtreffen de kosten met zo’n 30 procent. En dat is dan nog exclusief de baten in de vorm van hogere arbeidsparticipatie en hogere arbeidsproductiviteit.

Nu de overheid op zoek is naar manieren om de uit het lood geslagen overheidsfinanciën weer op orde te brengen door onder meer op de zorg te bezuinigen, is dit inzicht bijzonder actueel. Als het lukt om met slimme maatregelen de doelmatigheid in de zorg te vergroten zonder de toegankelijkheid en de kwaliteit aan te tasten kan niemand daar tegen zijn, misschien met uitzondering van een paar gevestigde belangen. Maar maatregelen zoals algemene budgetverlagingen, het verder aantrekken van de rem op nieuwe geneesmiddelen of beperking van het zorgaanbod zijn ongewenst. Dan lopen we het risico de kip met de gouden eieren te slachten.

De auteur is schrijver van ”Een beter Nederland: De gouden eieren van de gezondheidszorg” (Balans, 2010).