Luitenant-kolonel buiten dienst Eppo Brongers („bijna 81, maar nog dartel”) steekt zijn bewondering voor generaal Izaäk Reynders niet onder stoelen of banken. Hij schreef in 2007 een boek over deze opperbevelhebber van het Nederlandse leger, die tot zijn ontslag in februari 1940 een toonaangevende rol speelde in de opstelling van de verdediging van Nederland.Een controverse met defensieminister Dijxhoorn, vroeger zijn ondergeschikte in het leger, zorgde voor het „eervol ontslag” van de generaal. Na enig zoeken werd generaal Winkelman, die al zes jaar gepensioneerd was, bereid gevonden om opperbevelhebber te worden. Brongers: „Dat was een prima organisator, maar geen briljant strateeg. En hij liet zich overtuigen door de minister.”

Jammer, vindt Brongers. „Achteraf heeft Reynders in al zijn opvattingen gelijk gekregen.”

Het dispuut met de minister spitste zich toe op de zogeheten Peel-Raamstelling. Die maakte het moerassige Peelgebied tot een lastig doordringbaar gebied. Dijxhoorn was echter bang dat de Duitsers er zuidelijk, aan Belgische kant, omheen zouden trekken.

Een misverstand, zegt Brongers. „De minister was klassiek geschoold, en had geen verstand van de moderne oorlogsvoering die de Duitsers hanteerden: de Blitzkrieg. Die was erop gericht om in korte tijd een doorbraak te forceren op knooppunten in de wegen. Reynders beweerde dat je juist die knooppunten langs de stellingen moest versterken. Bovendien moet je de luchthavens goed verdedigen tegen parachutisten, vond hij.”

De opvattingen van de bevelhebber stuitten volgens Brongers op scepsis. „Men had nog nooit van parachutistenlegers gehoord. Maar achteraf heeft hij helemaal gelijk gehad. Hitler heeft op 10 mei 1940 zijn luchtlandingsleger –het enige in de wereld toen– in alle vroegte in Den Haag ingezet, om Koningin en regering gevangen te nemen en zo zonder strijd het land in te nemen. De aanval moest in een paar uur bekeken zijn. Reynders was daar al bang voor. En ook de zwakte van de IJssellinie had hij al voorspeld.”

Uiteraard is de geschiedenis achteraf anders gebleken dan zowel Hitler als de Nederlandse legerleiding dacht: de parachutistenaanval op Den Haag werd afgeslagen, en een grote slag werd toegebracht aan de Duitse luchtvloot. De grondoorlog liep dagenlang vast op de Grebbelinie. Uiteindelijk dwong het bombardement op Rotterdam het Nederlandse leger op de knieën.

Dat de strijd uiteindelijk toch nog vijf dagen heeft geduurd, is een bewijs van de moed en vasthoudendheid waarmee werd gevochten, zegt Brongers. Hoewel die dapperheid soms ook overmoed was, en soms zelfs domheid, zegt hij. „Wij hadden in geen honderd jaar oorlog gehad, en wisten niet meer wat het was. Als je al een keer een oorlog had meegemaakt, keek je wel beter uit.”

Brongers noemt als voorbeeld „drie soldaten in Limburg die in hun kazemat weerstand bleven bieden, ook toen ze omsingeld waren. Duitse soldaten riepen hen meermalen toe zich over te geven, maar ze weigerden. Zij zijn toen met handgranaten gedood. Heel merkwaardig. Overigens waren er ook dieptepunten, en er was lafheid, zoals in iedere oorlog.”

Van een controverse tussen de latere generaal Winkelman en Reynders was trouwens geen sprake. Brongers: „Ten diepste wilde Winkelman hetzelfde als Reynders. Hij heeft zich echter over laten halen. Hij was geschoold in de 19e eeuw en miste het inzicht in de moderne oorlogsvoering van de Duitsers. Die waren snel: ze liepen zelfs het Franse leger omver, en dat gold als het sterkste van de wereld toen.”

Interessant feit is volgens Brongers dat Frankrijk een vergelijkbare generaal had: De Gaulle. „Ook hij werd voor de oorlog uitgelachen om zijn ideeën. Maar achteraf is hij gerehabiliteerd.”

Zo ver is het voor Reynders nooit gekomen. Er kwam na de oorlog nog wel een parlementaire enquête over zijn ontslag. De commissie gaf de generaal echter geen gelijk. Brongers: „Hij lag slecht bij politici. Dat was het enige zwakke punt van Reynders: hij was niet diplomatiek en zei wat hij vond. Dat maakte hem erg geliefd bij zijn manschappen en staf, maar het kostte hem ook zijn positie.”

Brongers is militair expert als het gaat om de aanval op Nederland in mei 1940. Zijn boek over de Grebbelinie is elf keer herdrukt, en bevat ook veel Duitse bronnen.

Kritiek kreeg hij ook, door de jaren heen. Zo zou hij het blazoen van het Nederlandse leger hebben willen oppoetsen. Daar wil Brongers echter niet van weten. „Er is gewoon hard gevochten toen. Maar waar dat niet gebeurde, heb ik dat ook gemeld. Zoals die deserterende sergeant op de Grebbeberg, die bij de eerste de beste schotenwisseling zijn manschappen verliet en wegrende. Die is gepakt en heeft later de kogel gekregen.”

Terecht overigens, fulmineert de oud-militair. „Als je zomaar je manschappen alleen laat, ben je eigenlijk het doodschieten niet waard.”

De internationale oorlogssituatie rond 15 mei 1940:
16 MEI: De Duitsers voeren in Nederland de Midden-Europese Tijd en de zomertijd in. Daardoor wordt de klok één uur en veertig minuten vooruitgezet. Ook aan België, Luxemburg en Frankrijk wordt de nieuwe tijd opgelegd. Na de oorlog handhaven de landen de Midden-Europese Tijd, terwijl ze in feite, net als Groot-Brittannië, in de zone van de West-Europese Tijd liggen.

16 MEI: Veertien Belgische ministers vluchten van Brussel naar de kustplaats Oostende. Een dag later gaan ze verder naar de Franse havenstad Le Havre. Diezelfde dag nemen de Duitsers Brussel in. Op 28 mei beslissen dertien ministers in Parijs dat koning Leopold III niet langer kan regeren. Gedurende de oorlog vergadert het Belgische kabinet in de Britse hoofdstad Londen.

16 MEI: De Amerikaanse president Roosevelt vraagt het Congres om een bedrag van 900 miljoen dollar. Daarmee wil hij jaarlijks 50.000 vliegtuigen laten bouwen. De Verenigde Staten blijven tot 7 december 1941 officieel neutraal. Op die dag vallen Japanse vliegtuigen de Amerikaanse marinebasis Pearl Harbor op Hawaï aan.