Nu de schaduw van Wilders dankzij de economische crisis verdwijnt, kan er volgens Gert-Jan Segers eindelijk een echt inhoudelijk islamdebat beginnen. Dat debat moet gaan „over de punten waarop de huidige manifestatie van de islam botst met onze democratische rechtsstaat.”Het probleem met de stelling van Segers is allereerst dat de islam als religie net zo divers als het christendom: alle schakeringen van pure vrijzinnigheid tot fundamentalisme bestaan. Dé ”huidige manifestatie van de islam” is derhalve een waanidee, inderdaad ook gebezigd door Wilders.

Segers illustreert zijn stelling aan de hand van vuurhaarden in de wereld waar de islam inderdaad bij betrokken is. Bij een conflict zijn er echter altijd meerdere partijen die een rol spelen. En zeker is bij conflicten wereldwijd niet alleen de islam de agressieve partij.

In Azië zijn er hindoes die moslims (en christenen) naar het leven staan. In Sudan is de zaak ook niet zo eenduidig: is daar niet vooral sprake van een stammenconflict, met stevige economische belangen, waarbij de scheidslijn ook langs religieuze lijnen loopt? De moord op de 8000 moslims in Srebrenica is, naar het zich laat aanzien, gepleegd door mensen met een christelijke achtergrond. Deden ze dat omdat ze christen zijn? Kortom, het lijkt niet verstandig om snel met een oordeel over een religie te komen.

Noord-Korea

De opmerkingen inzake godsdienstvrijheid (naar westerse normen) zijn inderdaad juist: de islamitisch geregeerde landen geven andere religies, zacht gezegd, niet veel ruimte. Debat hierover met die regeringen is zeker op zijn plaats. Niet omdat de religie niet zou deugen, maar omdat er respectloos met mensen en hun overtuiging wordt omgegaan. Evenals zo’n debat nodig is met de regering van bijvoorbeeld China of Noord-Korea.

Het islamdebat moet dus niet gaan over allerlei problemen in de wereld waarbij de islam een rol speelt, maar over de Nederlandse samenleving en de wijze waarop wij allen wensen samen te leven. Segers stelt terecht dat het buiten kijf staat dat islamieten erbij horen. We constateren daarnaast dat de wereldproblemen niet eenzijdig op het bordje van de islam geschoven kunnen worden. Die problemen zijn sowieso te complex om uitsluitend religieus te duiden. Er rest ons weinig anders dan het debat te voeren over de situatie in Nederland.

Een respectvol debat veronderstelt dat we de ander als gelijke tegemoet treden: ons gelijk is niet groter (of kleiner) dan het zijne. Dat vraagt in de allereerste plaats dat ieder zichzelf en zijn eigen traditie goed kent. Wellicht is het goed om de protestantse christenen daarbij te herinneren dat de eigen leerstellingen, zoals vastgelegd in de Drie Formulieren en Enigheid (en ik verwijs naar de uniefundering van de Christen Unie) bepaald niet uitgaan van scheiding van kerk en staat, of van een plurale samenleving (hetgeen Segers toch bepleit met zijn verdediging van het pluralisme). Het islamdebat begint dus met een intern debat: welke rol heeft de religie –welke dan ook– binnen de samenleving? En moet de christelijke religie domineren in een land dat vooral erg veel cultuurchristenen (Bolkestein!) kent? Is de islam vanuit christelijk perspectief een wezenlijk andere religie dan –zeg eens– hindoeïsme of jodendom?

Vervelende jongetjes

Pas wanneer die vragen intern zijn beantwoord, binnen de politieke partijen, kan het gesprek met de anderen (secularisten, libertijnen en andere kinderen der verlichting) en islamieten bekwaam worden aangegaan. Als we die interne bezinning niet aandurven, dan zijn we net als Wilders: we roepen wat over de buitenkant van de ander, terwijl we onvoldoende onze eigen wortels kennen en ons daarvan rekenschap hebben gegeven.

Of gaat het om iets anders? Hebben we vooral last van een stel vervelende of zelfs misdadige jongetjes die toevallig moslim zijn? En herkenbaar als groep vanwege uiterlijk en cultuur? Dan is iets anders nodig dan een islamdebat. Dan moeten we gewoon optreden en handhaven. En stoppen met uitsluiten.

De auteur is lid van Provinciale Staten van Utrecht voor de ChristenUnie. Hij studeerde af op het onderwerp interreligieuze dialoog aan de Universiteit van Tilburg.