Naarmate de tijd voortschrijdt, wordt het aantal mensen dat echt heeft beleefd wat bezetting en verdrukking is, kleiner. Alleen 65-plussers hebben de oorlog meegemaakt. Voor hen heeft de herdenking van de bezettingsjaren een dimensie die latere generaties niet kennen. Die hebben nooit de rillingen gevoeld die mensen in 1945 over hun rug voelden lopen toen de bevrijders met hun tanks binnenrolden.Toen in 1995 de vijftigste herdenking van de bevrijding plaatshad, dachten velen dat daarna de aandacht voor de oorlog zou wegebben en daarmee ook de belangstelling voor dodenherdenking en de viering van Bevrijdingsdag zou tanen.

Om die reden werd er gezocht naar een andere, bredere invulling van de herdenking. Bij de dodenherdenking zou voortaan ook aandacht moeten zijn voor slachtoffers van vredesmissies in het buitenland en Bevrijdingsdag zou het moment moeten worden waarop het thema vrijheid centraal moest staan. De relatie met de Tweede Wereldoorlog werd dus losser.

Opmerkelijk is dat de belangstelling voor de oorlog de laatste vijftien jaar eerder is toe- dan afgenomen. Ter illustratie: de stroom publicaties over de Duitse bezetting zwelt maar aan. Ook jongere generaties blijven interesse voor de oorlogsjaren houden. Dat alleen al moet organisatoren van de herdenkingen voorzichtig maken om het thema van de plechtigheden te verbreden.

Kennelijk is er nog steeds het besef dat de Tweede Wereldoorlog een diepe cesuur in de geschiedenis is geweest, die bovendien door de massale en georganiseerde vernietiging van de Joden een uniek karakter had. Dat mag niet worden vergeten. Het zou daarom ook beter zijn dodenherdenking te beperken tot het herdenken van de slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog.

Dat laat natuurlijk onverlet dat er ook op een waardige wijze aandacht moet zijn voor de omgekomenen bij vredesmissies. Maar dat zou dan op een ander moment moeten gebeuren.

Die relatie met de Tweede Wereldoorlog blijkt minder sterk te worden gevoeld bij de viering van 5 mei als Bevrijdingsdag. Natuurlijk is er op veel plaatsen aandacht voor de Canadezen en andere geallieerden die ons land zuiverden van de Duitsers. Maar in de praktijk blijken organisatoren te worstelen met de invulling van de dag, waardoor deze nogal eens verwordt tot een plat en leeg feest.

Jammer is dat vanaf het begin van de jaren vijftig kerken hier een kans hebben laten liggen. Juist de herdenking van de verlossing van de bezetter zou reden moeten zijn geweest om jaarlijks op 5 mei een dankdag te houden waarop de gave van vrijheid centraal zou staan. Daarbij zou misschien dan ook wel de belijdenis gedaan moeten worden dat we met die vrijheid vaak verkeerd zijn omgegaan.