Al jarenlang is er de tendens om de overheid als een bedrijf te zien. Ten tijde van Lubbers werd al gesproken van de BV Nederland. Ook overheidsinstellingen moeten tegenwoordig een product leveren. Een product dat op tijd komt en aan de gestelde eisen voldoet.Een voorbeeld daarvan is het prestatiecontract dat minister Remkes van Binnenlandse Zaken wil sluiten met de verschillende korpsbeheerders. Daarin wordt afgesproken dat de politie het aantal uitgeschreven boetes per jaar met 180.000 opvoert en 40.000 zaken meer bij de justitie aanbrengt dan nu het geval is.

Daarnaast moeten de korpsen zich verplichten tot het leveren van extra inspanningen bij het aanhouden van draaideurcriminelen. Politiekorpsen die de gemaakte afspraken niet nakomen, lopen kans op een boete. Er wordt dan op hun budget bezuinigd.

Hier is duidelijk sprake van een opmars van het marktdenken. Ook bij de politie wil de burger c.q. belastingbetaler waar voor zijn geld hebben. Geef hem eens ongelijk, zo is wellicht de reactie op het eerste gezicht.

Binnen het overheidsapparaat (maar eigenlijk geldt dat ook van bureaucratische apparaten buiten de overheidssector) is immers de kans reëel dat er allerlei dingen gedaan worden omdat dat volgens de voorschriften zo hoort of omdat dat nu eenmaal al jarenlang zo gebeurt, zonder dat regelmatig nagegaan wordt of dat ook werkelijk nut heeft of niet veel goedkoper kan. Arbeid krijgt zodoende het karakter van bezigheidstherapie. Dat is een kostbare geschiedenis, zeker als men daarmee anderen hindert om hun werk efficiënt te doen.

Maar al is er reden om ook overheidsinstellingen te bevragen op hun concrete resultaten, toch geldt evenzeer dat de overheid geen bedrijf is dat op zijn jaarlijkse winstcijfers beoordeeld kan worden. Er zijn best parallellen te trekken, mits we maar niet vergeten dat bij de overheid andere dimensies voorop moeten staan.

Bij de overheid gaat het om de publieke gerechtigheid. Zij geldt als Gods dienares. Nu staat de ene overheidsdienst meer in het teken van de rechtshandhaving dan de andere. Niet voor niets zijn er de afgelopen jaren nogal wat overheidsdiensten geprivatiseerd, overigens met wisselend succes.

Politie en justitie gelden echter, samen met het leger, heel duidelijk als kerntaken van de overheid. Daarom kan men die niet primair als een bedrijf benaderen. Zo mag de politie zich in haar taakvervulling niet in de eerste plaats laten leiden door de vraag welke activiteit per agent per dag de meeste boetes oplevert.

Wanneer het aantal boetes een belangrijke maatstaf wordt voor succes, krijgt de politie belang bij een hoog niveau van overtredingen. Dan is het immers het gemakkelijkst om boetes uit te schrijven. Terwijl het toch eigenlijk zou moeten gaan om het vergroten van de veiligheid, op straat en thuis, met als gevolg dat het moeilijker wordt om overtreders op te sporen.

Op de markt geldt dat falende bedrijven op den duur failliet gaan. In de overheidssector werkt dat niet zo. Als een politiekorps vanwege de opgelegde boetes minder mogelijkheden krijgt, vormt dat eerder een probleem voor de bewoners van die regio dan voor het politiekorps zelf.