„Ravenna was geen Byzantijnse stad”
Het beeld van het oude Ravenna als een Byzantijnse stad is een moderne constructie, mede uitgebuit door de toeristische industrie. Ravenna nam Rome als voorbeeld en niet Constantinopel.
Dat concludeert Mariëtte Verhoeven in haar proefschrift ”The Early Christian Monuments of Ravenna. Transformations and Memory”, waarop zij donderdag promoveerde aan de Radboud Universiteit Nijmegen.De promovenda richt haar onderzoek op de vroeg-christelijke monumenten van Ravenna, die ze ziet als dragers van culturele herinnering. Verhoeven werkte vanuit dit perspectief verschillende thema’s uit: de heiligencultus, de relatie met zowel Rome als Constantinopel, de controverse tussen orthodoxen en arianen, de periode na het Concilie van Trente, de verloren gegane gebouwen en de twintigste-eeuwse restauraties.
Verhoeven stelt vast dat Ravenna bleef teren op de grootse maar korte periode als hoofdstad van het West-Romeinse Rijk. Via decoraties en legendes werd het beeld van een stad die zich kon meten met Rome in stand gehouden.
Na het Concilie van Trente (1545-1563) werd duidelijk dat Ravenna ondergeschikt was aan Rome, aldus Verhoeven. De stad benadrukte nog wel steeds het glorieuze vroeg-christelijk verleden. Toch raakten kerken, onder meer vanwege verwaarlozing en beschadiging, in verval en werden ze geheel of gedeeltelijk afgebroken. Van de meer dan zestig kerken die er in de achtste eeuw in Ravenna stonden, bleef er slechts een dozijn over.
Het beeld van het onveranderde Ravenna is volgens Verhoeven met name het resultaat van eind negentiende-eeuwse en begin twintigste-eeuwse restauratiescampagnes. Een van de belangrijkste restaurateurs in de moderne tijd, Corrado Ricci, restaureerde Ravenna naar het idee van de onveranderde vroeg-christelijke stad, een imago dat heden ten dage nog gekoesterd wordt. Maar veel details over de originele verschijningsvorm van de monumenten zijn niet bekend en daarom is Ricci’s missie gedoemd te mislukken, aldus de promovenda.
Ze stelt verder vast dat er geen bewijs is van een specifieke ariaanse architectuur of beeltenissen. „Ariaanse cultusplaatsen leken op die van de orthodoxen, blijkbaar zozeer dat het in de meeste gevallen afdoende was om een kerk opnieuw te wijden om geschikt te maken voor de orthodoxe ritus”, aldus Verhoeven.
