Ontwikkelingshulp staat bloot aan stevige kritiek. In een recent rapport constateerde de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR) onder meer versnippering, een te grote hulpafhankelijkheid van sommige ontwikkelingslanden en gebrek aan professionaliteit van de hulp.Een aantal politieke partijen heeft in zijn verkiezingsprogramma’s aangekondigd flink te willen snoeien in ontwikkelingshulp.

Ondanks alle kritiek is er in Nederland nog steeds draagvlak voor ontwikkelingshulp. Dat draagvlak kan veel groter worden als de hulp effectiever wordt ingezet. Hierbij drie concrete ideeën hoe ontwikkelingshulp omgevormd kan worden van goede bedoelingen tot effectieve hulp.

Als eerste is dit een sector waar bijzonder veel wordt geëvalueerd. Maar er gebeurt te weinig met de resultaten. Dat is een gemiste kans, want die evaluaties bieden een schat aan informatie. Zo heeft de Inspectie Ontwikkelingssamenwerking en Beleidsevaluatie gewezen op onvoldoende onderbouwing voor de keuze van partnerlanden, problemen met algemene begrotingssteun en hulp aan specifieke sectoren. Evaluaties kunnen ook worden gebruikt om binnen de ngo’s het kaf van het koren te scheiden, waardoor een gezonde competitie in effectiviteit van hulp ontstaat in plaats van een weinig transparant lobbycircus.

Europese afstemming

Versnippering wordt vaak als oorzaak genoemd voor ineffectieve hulp. Het is inderdaad niet handig als honderden goed bedoelende organisaties over elkaar heen buitelen om Haïtianen of tsunamislachtoffers te helpen aan nieuwe huizen, scholen of ziekenhuizen. Gulle gevers uit Nederland blijven niet bezig als de besteding van middelen zo overduidelijk klungelig verloopt.

Evenmin handig is het dat de Nederlandse hulp over zo veel landen wordt uitgesmeerd, inclusief over landen als Egypte en Zuid-Afrika, die al lang niet meer tot de meest hulpbehoevende landen behoren.

De WRR bepleit de oprichting van een gespecialiseerde uitvoeringsorganisatie voor ontwikkelingssamenwerking. Kunnen wij tegen versnippering niet beter de Europese Unie inzetten? Als er één terrein is waar betere Europese afstemming voor de hand ligt, dan is het ontwikkelingshulp. De doelen van de lidstaten op dit terrein zijn min of meer gelijk, hooguit met door koloniale historie ingegeven accentverschillen. Europa kan benut worden om geld te besparen en om hulp gerichter in te zetten.

Bovendien onderhandelt het gezamenlijk gemakkelijker met regeringen van ontwikkelingslanden. De mogelijkheden om donorlanden tegen elkaar uit te spelen zijn dan aanzienlijk kleiner, vooral in het door corruptie geplaagde Afrika. Daarnaast zullen transactiekosten van hulp dalen. Een minister in een willekeurig Afrikaans land heeft een dagtaak aan het ontvangen van de processie van Europese collega’s.

Westerse wijsvingers
Tot slot kunnen we de opkomst van China gebruiken als inspiratie voor de modernisering van de ontwikkelinghulp. Anders dan de aanpak van Europeanen is de Chinese aanpak niet gedreven door moralisme, maar door zakelijk belang. Ze bemoeien zich ogenschijnlijk niet met complexe interne politieke zaken, maar drijven wel handel. We moeten ons ervan bewust zijn dat Afrikaanse leiders in toenemende mate genoeg krijgen van westerse wijsvingers.

Natuurlijk kan gewezen worden op de negatieve effecten van de Chinese interventies in fragiele staten zoals Sudan en Congo. Nederland hoeft geen handeltjes te doen met schurkenstaten, maar kan niettemin van China leren.

Dat wordt ook beseft in het ambtelijke heroverwegingsrapport over internationale samenwerking. Hierin is een variant uitgewerkt waarin de nadruk ligt op een aantrekkelijk ondernemingsklimaat en groei van werkgelegenheid en inkomen. Daar liggen kansen om de Nederlandse handelsgeest in nieuwe samenwerkingsverbanden in te zetten zodat alle partijen kunnen profiteren.

Gebruik evaluaties om organisaties en bedrijven te laten concurreren om schaarse middelen. Gebruik Europa om de effectiviteit van hulp te vergroten. Verbeter het investeringsklimaat in ontwikkelingslanden. Zo kan Nederland ruimhartig blijven bijdragen aan de ontwikkeling van kwetsbare landen, zonder bloot te staan aan legitieme kritiek.

Dit artikel is overgenomen van mejudice.nl. De auteurs zijn werkzaam bij het Rotterdamse economisch onderzoeks- en adviesbureau Ecorys.