Deze feestdag kwam echter in het teken te staan van een groot drama. En van plannen tot het aankondigen van een troonsafstand bleek niets.Inmiddels gaat niemand er meer van uit dat prins Willem-Alexander op zeer korte termijn de troon zal bestijgen. Het zou daarentegen zomaar kunnen dat koningin Beatrix, als God haar daartoe de kracht geeft, doorregeert tot 2013, om pas bij gelegenheid van het 200-jarig bestaan van het Koninkrijk der Nederlanden het stokje over te dragen aan haar zoon.

Onze vorstin zou dan 75 jaar oud zijn en daarmee het leeftijdsrecord van haar overgrootvader, Willem III (die doorregeerde tot hij op 73-jarige leeftijd overleed), verbreken.

Hoe dit ook zij, nu koningin Beatrix vrijdag precies dertig jaar op de troon zit, is er alleen al om die reden aanleiding tot terugblikken. Hoe heeft zij het ambt uitgeoefend en wat kan haar opvolger daarvan leren?

De regering door Beatrix kenmerkt zich door toewijding, professionaliteit en discretie. Had haar moeder Juliana vooral het imago van warme menselijkheid, Beatrix roept in de eerste plaats respect op, vooral vanwege haar kennis, kundigheid en werkkracht. Daardoor heeft zij de achterliggende tijd een grote bijdrage geleverd aan de instandhouding en blijvende acceptatie van de monarchie.

Het is opmerkelijk dat in de afgelopen dertig jaar het Koninklijk Huis wel met enige regelmaat geteisterd werd door affaires, maar dat die nooit tot stand kwamen door fouten van de koningin. Het ging om een postuum gepubliceerd interview met haar vader prins Bernhard, om het uit de school klappen van nichtje Margarita, of om de partnerkeuze van haar zoons (Friso en Mabel Wisse Smit, Willem-Alexander en Máxima Zorreguieta).

Een enkele maal ontstond ook enige ophef over uitspraken van de vorstin zelf. Dat had enerzijds te maken met kleppende Kamerleden die zo nodig aan journalisten moesten melden dat hare majesteits zonen liever in Londen of Parijs gingen stappen dan in Amsterdam, of die de pers op de hoogte brachten van het feit dat de koningin voorstander was van het snel invoeren van pepperspray.

Anderzijds lieten deze (kleine) incidenten ook zien waarin Beatrix’ zwakte ligt, namelijk dat zij, hoewel goed beseffend dat haar ambt de hoogste discretie vereist en naar die kiesheid ook altijd strevend, soms toch voor de verleiding bezwijkt onverbloemd haar persoonlijke mening te uiten.

Dat die mening eigenlijk alleen veilig naar voren gebracht kan worden in het besloten maandagse overleg met de premier, is een les die Willem-Alexander ter harte moet nemen. Hoe snel het mis kan gaan, heeft hij in 2001 aan zijn eigen, wat onhandige uitlatingen over zijn schoonvader kunnen merken. Hoe goed het kan gaan als een vorst volhardend en met wegcijfering van zichzelf streeft naar terughoudendheid in het publiekelijk ventileren van eigen opvattingen, kan hij leren uit de dertigjarige regeerperiode van zijn moeder.