Oranje in Zuid-Amerika
Een staatsbezoek aan twee landen binnen een tijdsbestek van twee weken. Beslist een enerverende klus voor een koningin die een halfjaar geleden haar echtgenoot verloor en recent haar 65e verjaardag vierde. Aan koningin Beatrix is echter niet te merken dat ze snel wil aftreden, tanende is of last heeft van een dreigende burn-out.
Integendeel. Onvermoeibaar trok ze de afgelopen dagen door Chili en Brazilië, immer tot in de puntjes gekleed en gekapt. Ze hield de regie strak in handen en verraste vriend en vijand in Santiago met een verklaring waarmee ze nota bene zelf het protocol doorbrak. Voor het eerst mocht ze ten overstaan van het volk in beeld komen en worden geciteerd. Ze werkte overladen programma’s af en wat haar fysieke conditie betreft, had een staatsbezoek aan Argentinië er ook nog wel bij gekund als de politieke en economische situatie in het land van Máxima’s herkomst stabiel was geweest.
Ondanks de kritieke internationale situatie en de invasie in Irak werd besloten het staatsbezoek in zijn geheel door te laten gaan. Tot twee keer toe maakte de Koningin haar zorgen over de gebeurtenissen in de Golfregio duidelijk. Ze wist het belang van de voortgang van de staatsbezoeken te benadrukken - namelijk de versteviging van de wederzijdse betrekkingen om daarmee uiteindelijk de vrede in de wereld te bevorderen. Niemand is blij met oorlog, zo maakte zij deze week duidelijk. Daaruit bleek dat de Koningin, ook al was ze in Zuid-Amerika, niet loskwam van wat er in het Nabije-Oosten en op het thuisfront gebeurde.
In het kielzog van de Koningin reisden haar zoon en schoondochter mee, een samenstelling die zich nog niet eerder voordeed. Ze konden de kunst van het staatsbezoeken afleggen alvast afkijken van hun (schoon)moeder, want uiteindelijk is het koningschap toch het voorland van Willem-Alexander en Máxima. Koningin Beatrix vond de aanwezigheid van de prins en zijn echtgenote gezellig en leuk. Het feit dat Máxima de taal en de cultuur kent, gaf een extra dimensie aan de reis. De Koningin zei in Brasilia dat ze in haar zoon een ervaren en enthousiaste begeleider trof.
Was het continent voor de Koningin nieuw, voor prins Willem-Alexander en prinses Máxima was Zuid-Amerika beslist een feest der herkenning. De prins gaf aan dat hij blij is dat hij op het continent ook veranderingen ten goede ziet, zoals de afspraken op het gebied van milieu. Over de opmars van de drugsmaffia en het nieuwe probleem van de kindsoldaten in de favela’s (sloppenwijken) was prins Willem-Alexander minder optimistisch. Máxima, die zich in Zuid-Amerika als een vis in het water voelt en daar veel meer ”lookalikes” (evenbeelden) heeft dan in Nederland, gaf te kennen dat ze hoopt dat Brazilië meer mensen zal laten delen in de opbrengsten van z’n groeiende economie.
De monarchie als zodanig komt in de presidentiële republieken van Zuid-Amerika enerzijds over als een restant uit het verleden dat zich op een wonderlijke manier verhoudt tot de democratie. Hoewel de landen op het zuidelijke Amerikaanse halfrond er vóór hun onafhankelijkheid natuurlijk aan waren gewend: ze werden gekoloniseerd door het koninkrijk van Spanje en het keizerrijk van Portugal. Anderzijds draagt het koningschap iets van een sprookje uit. Spraakmakend en appellerend aan het Latijnse gevoel voor uitstraling was bijvoorbeeld beslist de grote diversiteit aan hoeden die de Hollandse gasten tentoonspreidden.
Zowel Chileense als Braziliaanse kranten wijdden aandacht aan het Oranjehuis. Ze waren opvallend goed geïnformeerd. Een van de grootste dagbladen in Brazilië, de O Estado de S. Paulo, bracht zelfs een hele pagina over het eerste inkomende staatsbezoek van president Lula, waarbij zelfs de doopceel van de Koningin werd gelicht.
Eveneens werd de zaak rond prinses Margarita breed uitgemeten, onder de kop dat het Oranjehuis verzeild is geraakt in de rellerige sferen als destijds bij de Windsors in Engeland. Dergelijke verhalen doen Zuid-Amerika niet verlangen naar de terugkeer van een vorst. De Brazilianen gaven in een referendum in 1994 overigens te kennen dat ze van een mogelijk herstel van het keizerrijk niets willen weten.
Maar de positieve kanten van de constitutionele monarchie weten de landen van Zuid-Amerika, die alle een dictatuur doormaakten en kampen met crises en corruptie, zeker te waarderen. Niet voor niets gaf president Lula tijdens het staatsbanket te verstaan dat Brazilië zich graag laat inspireren door de democratische waarden in Europa. Zoals die 400 jaar geleden al in Hollands Brasiel werden gebracht door koningin Beatrix’ voorvader graaf Johan-Maurits van Nassau-Siegen.
