Voor de tweede achtereenvolgende nacht moesten afgelopen nacht circa 1500 passagiers overnachten op Schiphol.Volgens de Europese Commissie hebben gestrande reizigers uit de Europese Unie recht op een vergoeding. EU-burgers kunnen hun ticket omboeken naar een andere datum of hun ticket vergoed krijgen door de luchtvaartmaatschappij. Gedupeerde reizigers hebben geen recht op vergoeding van bijkomende schade.

Brancheorganisatie IATA gaat ervan uit dat luchtvaartmaatschappijen door de stremmingen van het luchtverkeer minimaal 150 miljoen euro aan inkomsten mislopen. „Dat is een conservatieve schatting”, zei een woordvoerder vrijdagavond. En het gaat dan nog alleen om de inkomsten die de bedrijven mislopen.

Veel bedrijven zijn niet verzekerd tegen schade door natuurgeweld. Premier Balkenende zei gisteren dat de overheid dergelijke schade niet vergoedt maar dat die bij het bedrijfsrisico hoort.

KLM schat de schade die het bedrijf loopt op 5 tot 10 miljoen euro per dag. Ook het vrachtverkeer werd getroffen door de stremmingen. Volgens een woordvoerder van EVO, de organisatie die de belangen van vervoerders behartigt, is bederfelijke waar als bloemen, fruit en groente verloren gegaan en dat geldt ook voor grondstoffen voor de farmaceutische industrie. Hij raamt de schade op enkele tientallen miljoenen euro’s per dag.

Maar er was ook enig goed nieuws: doordat de aswolk zuidwaarts drijft, konden luchtruimen in het uiterste noorden en noordwesten van Europa weer worden opengesteld. Dit was onder andere het geval in het noorden van Zweden en Noorwegen en in Ierland.

Vrijdag werden maar liefst zo’n 17.000 vluchten in Europa geschrapt, tegen ’slechts’ achtduizend donderdag. Rond de 12.000 konden doorgaan. Van de trans–Atlantische vluchten arriveerde vrijdagochtend ongeveer een derde van het normale aantal. Opnieuw strandden honderdduizenden reizigers.

Sommige gestrande passagiers kozen ervoor om met de trein te gaan. Eurostar liet weten dat de treinen tussen Londen, Brussel en Parijs volledig volgeboekt waren. Anderen deinsden niet terug voor de kosten van een flinke taxirit, zoals de Britse komiek John Cleese, die zich voor 3800 euro van Oslo naar Brussel liet rijden.

Ondanks de aanhoudende problemen besloten de Poolse autoriteiten de bijzetting zondag van hun door een vliegramp omgekomen president Lech Kaczynski en zijn echtgenote Maria toch niet uit te stellen. Eerder verklaarden ze dat te overwegen. Het presidentiële paar wordt bijgezet in een kathedraal in de zuidelijke stad Krakau. De luchthaven daar werd vrijdag voor het meeste vliegverkeer gesloten. Veel buitenlandse leiders willen de ceremonie bijwonen. Of dat mogelijk is, moet nog blijken.

De kracht van de vulkaanuitbarstingen onder de Eyjafjallajökull–gletsjer in IJsland nam vrijdag af, waardoor de stofwolken niet hoger kwamen dan 6 kilometer in plaats van 11 kilometer een dag eerder. Ook stootte de vulkaan minder gevaarlijke stoffen uit: de wolk bestaat bijna alleen nog uit water en stukjes steen, en minder uit asdeeltjes. Toch hoeft dat niet te betekenen dat er snel een einde aan de eruptie komt.

Het grootste deel van de achthonderd mensen in IJsland die waren geëvacueerd uit woningen in de buurt van de vulkaan wegens overstromingsgevaar, zijn weer thuis. Gesmolten gletsjerijs met brokken ijs ter grootte van kleine huizen stroomde met grote vaart het gebergte af. Maar dammen konden het wassende water keren. De teruggekeerde inwoners kregen het advies maskers en brillen te dragen ter bescherming tegen de as.

In IJsland barstte op 20 maart ook al een vulkaan uit, maar die eruptie was een stuk minder krachtig dan deze. IJsland ligt op de Mid–Atlantische Rug: een grotendeels in de Atlantische Oceaan liggende bergketen. Deze langste bergketen ter wereld ligt links van Europa en kronkelt zuidwaarts tussen Latijns–Amerika en Afrika.