Adembenemend zicht op Israël
Met de foto’s zou moeiteloos een Bijbel geïllustreerd kunnen worden. Ruth op de akker van Boaz. Eliëzer met kamelen op weg naar Mesopotamië om een vrouw voor Izak te vinden. Josef en Maria zoeken onderdak in Bethlehem. Herders in het veld. Cederbomen op de Libanon. Discipelen in vissersboten.
De afbeeldingen in ”In de voetsporen van Abraham” zijn echter zo’n honderd jaar geleden gemaakt. In 1926 en 1931 maakten de graanhandelaar Arie Speelman (1880-1964) en zijn vrouw Anne Christine Speelman-van Vliet (1886-1967) twee reizen naar Palestina. Tijdens deze reizen kochten zij bij de fotowinkel van The American Colony (een gemeenschap van christelijke kolonisten) zo’n 1200 met de hand ingekleurde zogenoemde lantaarnplaatjes.De lantaarnplaatjes zijn glasplaatjes waarop een zwart-witfotonegatief werd afgedrukt dat vervolgens kunstig, vaak met de precisie van één enkele penseelhaar, werd ingekleurd. Tot slot werd er een tweede glasplaatje bovenop gelegd en zo ontstond een dia die geschikt was voor projectie met een toverlantaarn.
De glasdia’s waren de voorloper van de ansichtkaart. In de loop van de negentiende eeuw kwamen er steeds meer toeristen naar –zoals het land toen nog heette– Palestina. Het voornaamste motief voor een bezoek aan het Heilige Land was religieus van aard: het volgen van de voetsporen van Abraham en Jezus. De fotostudio van The American Colony speelde daarop in door gekleurde afbeeldingen van Bijbelse locaties te leveren.
De orthodox-christelijke Speelman kocht de glasdia’s om ze tijdens ”Palestina-avonden” in heel Nederland te laten zien en zo zijn liefde voor het land van de Bijbel met anderen te delen.
De foto’s geven een boeiend beeld van het laatnegentiende-eeuwse en vroegtwintigste-eeuwse Palestina, met steden als Jeruzalem en Jaffa, impressies van het landschap en de verschillende bevolkingsgroepen. De modernisering die het land radicaal zou veranderen lag nog in het verschiet. Daardoor is de suggestie van Bijbelse tijden heel sterk.
Arie Speelman liet zijn hele collectie ingekleurde glasdia’s in 1991 na aan het Joods Historisch Museum in Amsterdam. Een deel ervan is gebundeld in ”In de voetsporen van Abraham”, een kloek boek van royaal formaat waarin de foto’s goed tot hun recht komen.
De foto’s zijn naar thema gerubriceerd; elk thema wordt voorafgegaan door een korte inleiding. De auteurs zijn Richard Hardiman, docent aan de Hebreeuwse Universiteit in Jeruzalem, en Helen Speelman, kleindochter van Arie Speelman. Jonathan Broder schreef een informatieve bijdrage over The American Colony. Het leeuwendeel van het boek wordt echter ingenomen door de dia’s. En terecht. De vaak adembenemende afbeeldingen voeren de kijker rechtstreeks naar Bijbelse tijden en plaatsen.
In de voetsporen van Abraham, Richard Hardiman en Helen Speelman;uitg. Forte, Baarn, 2009; ISBN 978 90 5877 811 6; 365 blz.; € 49,90.
