Ik ben het met hen eens. Iedere pastor of therapeut kent mensen die of zich alleen maar slachtoffer voelen, of alleen maar klagen en mopperen of alleen maar teleurgesteld zijn of zich alleen maar machteloos voelen. Het zijn allemaal verschillende gevoelens, maar de kern is hetzelfde: „Ik kan er niets aan doen dat ik het nu zo moeilijk heb. Het is mij allemaal overkomen of aangedaan. Ik zou niet weten hoe ik verder moet gaan. Als andere mensen nu eerst eens veranderen, of als God nu eens ingrijpt, zal het misschien met mij beter gaan!”En zo blijven mensen in hun zielige rol vastzitten. Ze nemen geen verantwoordelijkheid om het stuur in handen te nemen. Bij de gedachte daaraan zien ze alleen maar leeuwen en beren. Dus blijven ze zuchten.

Cloud en Townsend werken het onderwerp helder uit. Ze leggen geen te zware last op de schouders van tobbers. Ze begrijpen ook wel dat mensen in een lastig parket kunnen zitten. Zij nodigen de lezers uit om aan te sluiten bij de soms nare werkelijkheid en dan zelf daarmee aan de slag te gaan. Dat vraagt inspanning en soms een prijs, maar het maakt het leven mooier.

Ik denk aan een docent met ordeproblemen. Zijn enige commentaar is: „Ik doe zo mijn best maar de leerlingen zijn vervelend!” Als hij in deze opstelling blijft hangen, zal hij verzuren en zich met moeite voortslepen tot z’n pensioen. Zou hij zich ook verantwoordelijk durven gaan voelen voor zijn eigen situatie? Als dat zo is, doen er zich ineens veel mogelijkheden voor. Hij kan een coach in de arm nemen. Misschien is zijn aanpak toch niet de beste. Hij kan supervisie aanvragen en er eens over gaan nadenken hoe het komt dat hij over zich heen laat lopen. Hij kan naar een andere school gaan. Hij zou zelfs het onderwijs kunnen verlaten. Zijn gebed om zegen over zijn werk sluit in dat hij het heft in handen durft te nemen om problemen op te lossen.

De auteurs bespreken veel zaken die mensen belemmeren om verantwoordelijkheid te nemen voor hun eigen leven. Denk aan angst. Die kan iemand blokkeren. Denkfouten komen aan de orde. Ze noemen ook het verhullende taalgebruik. Dat kennen we van verslaafden. Die praten over: „Het is gisteren weer gebeurd!” Daarvan wordt iemand inderdaad hopeloos. Zodra een verslaafde durft te zeggen: „Ik heb het gisteren weer fout gedaan”, geeft hij er blijk van verantwoordelijk te zijn. Dan wordt het zinvol om te vragen: „…en wat denk je daaraan te kunnen doen?”

Naast de belemmeringen komen uiteraard de mogelijkheden aan bod. De auteurs schrijven over het maken van keuzes, over volhouden, over goed omgaan met jezelf en anderen en over nog veel meer. De kern is: ze proberen bij mensen het gevoel van machteloosheid en verlamming te doorbreken.

Cloud en Townsend zijn gedreven schrijvers. Ze weten ook zinvolle verbindingen met het christelijk geloof te leggen. Ze zijn kritisch op een Godsvertrouwen dat mensen aandragen om onder hun eigen verantwoordelijkheid uit te kruipen. Maar ze houden te weinig rekening met mensen die écht beperkt zijn (door psychische ziekte of wat dan ook) in het nemen van verantwoordelijkheid. Ze zijn mij te Amerikaans optimistisch over de maakbaarheid van het eigen geluk. Dat laatste is het enige wat mij tegenstaat in dit verder leerzame boek.

Aan mij ligt het niet!, Henry Cloud en John Townsend;uitg. Boekencentrum, Zoetermeer, 2010; ISBN 978 90 239 2445 6; 202 blz.; € 16,50.