Omdat geen enkel boek aan alle accenten van het calvinisme beantwoordde zoals hij dat verstond, stelde hij zelf dit boek samen over deze belangrijke stroming in het protestantisme.Beeke is als hoogleraar systematische theologie en homiletiek verbonden aan het Puritan Reformed Theological Semeniary in Grand Rapids (Michigan) in de Verenigde Staten. Hij kon in het boek de stof verwerken van veel lezingen die hij over het calvinisme gehouden had. Maar ook anderen, predikanten en hoogleraren uit Amerika, schreven een bijdrage. Wie het boek lezen wil, moet er rekening mee houden dat de Amerikaanse context in sterke mate de inhoud van de artikelen bepaalt.

Er is een duidelijke indeling van het boek in zes delen. Het calvinisme wordt beschreven zoals het voorkomt in de geschiedenis en voor zou moeten komen „in het hoofd, in het hart, in de kerk, in de praktijk en naar het doel.” Het calvinisme heeft namelijk veel te bieden aan hen die ernaar streven „de hele raad van God te geloven en in praktijk te brengen.” Dr. Beeke: „Het calvinisme tracht dit te doen, zowel met geloof in een helder hoofd als met spiritualiteit in een warm hart; wanneer deze twee zaken samengaan, brengen ze een krachtig leven tot eer van God teweeg: thuis, in de gemeente en overal.”

Bij het calvinisme, of anders gezegd „het gereformeerde (calvinistische) geloof”, zijn we geneigd aan Calvijn te denken, maar Beeke noemt wat de wortels betreft in de eerste plaats Zwingli en Bullinger en dan Calvijn als zijn „grootste vertegenwoordiger en invloedrijkste voorstander.” Maar Calvijn wordt in het boek niet zo vaak genoemd als de zojuist genoemde aanduiding suggereert, met uitzondering van hoofdstuk 13 dat over „Calvijns godverheerlijkende vroomheid” gaat en hoofdstuk 20, dat als opschrift heeft ”Calvijns evangelieverkondiging”.

In het boek valt het accent op de grote invloed van het puritanisme dat omstreeks 1560 in de Anglicaanse Kerk ontstond en dat tot in de achttiende eeuw een belangrijke stroming was, waarbij we vooral moeten denken aan de puriteinen die naar Amerika vertrokken en die een stempel gezet hebben op de calvinistische stroming aldaar.

Het puriteinse accent vinden we terug in de opschriften van enkele hoofdstukken: heiligmaking in het puriteinse gedachtegoed, heiligmaking in de puriteinse praktijk, puriteinse evangelie­verkondiging, het puriteinse huwelijk en het puriteinse gezin.

Meer dan eens wordt William Gouge geciteerd, die in 1622 een boek schreef over ”Domestical Duties” (huiselijke plichten), dat in 2006 opnieuw werd uitgegeven. Gouge vond dat tucht een belangrijk onderdeel is van de opvoeding. Als de mondelinge berisping geen effect heeft, moet de roede gebruikt worden „als een middel dat door God is aangewezen om een goede vorming en opvoeding van kinderen te bevorderen.”

Beeke neemt dit zonder commentaar over en waardeert het dat de puriteinen een evenwichtige koers volgden tussen hardvochtigheid en slapheid. Hij geeft aan het einde van het hoofdstuk onder andere deze gespreksvraag mee: „Tucht is een negatief woord in de moderne cultuur. Hoe zagen de puriteinen het gebruik van discipline in de opvoeding van kinderen? Wat kunnen we in dit opzicht van hen leren?” Een vraag die in ieder geval in Nederland meer dan genoeg gespreksstof zal opleveren.

In het tweede deel van het boek gaat het over het calvinisme „in het hoofd.” De opschriften van de hoofdstukken verwijzen naar de vijf punten die in Amerika in verband gebracht worden met het calvinisme: totale verdorvenheid, onvoorwaardelijke verkiezing, beperkte verzoening, onwederstandelijke genade en volharding der heiligen.

De genoemde punten worden in Amerika overeenkomstig de Engelse begrippen aangeduid met de afkorting ”tulip”. De vijf punten betreffen onderwerpen die vaak aangehaald worden om het arminiaanse gedachtegoed te bestrijden. Ze zijn in historisch opzicht belangrijk, omdat ze een rol speelden in de discussie met Arminius en de latere remonstranten. Beeke wil laten zien hoe belangrijk ze ook vandaag nog zijn in het calvinistische gedachtegoed.

Het is echter de vraag of bij de bespreking van die vijf punten het telkens weer noemen van de tegenstelling tussen calvinisten en arminianen de Nederlandse lezer wel echt aanspreekt. Dat geldt trouwens in het boek ook het veelvuldige citeren van schrijvers die wij nauwelijks kennen, met uitzondering van enkele bekende puriteinen. Maar wie graag wil weten hoe Amerikaanse calvinisten die sterk beïnvloed zijn door de puriteinse stroming denken, vindt in het boek meer dan genoeg stof.

Gespreksvragen aan het einde van elk hoofdstuk maken het boek geschikt om het in kringverband te lezen en te bespreken. Wie meer wil weten over wat in het boek soms kort wordt aangeduid, zal veel hebben aan het grote aantal noten, waarin veel aanvullende literatuur genoemd wordt.

Calvinisme. Een godgerichte en praktische levensvisie, dr. J. R Beeke e.a.;uitg. De Groot Goudriaan, Kampen, 2009; ISBN 978 90 8865 134 2; 462 blz.; € 49,90.