In de praktijk bedient Wilders zich echter zelf van de eeuwenoude politieke truc die met de term ”demonisering” kan worden aangeduid. Want er is geen effectiever middel om een vermeende tegenstander eerst als onmenselijk of staatsgevaarlijk af te schilderen en vervolgens al dan niet letterlijk op hem in te hakken. Ontdaan van menselijke trekken, is de vijand een horzel die zonder gewetenswroeging kan worden verdelgd.De christenen uit de eerste eeuwen konden daar al van meepraten. Het lasterpraatje ging dat ze elke week bij elkaar kwamen voor een maaltijd waarbij ze ”mensenvlees” aten en bloed dronken. Er was sprake van bloedschande want ze noemden elkaar broeders en zusters. Ze zouden zelfs kinderen slachten en opeten. Daardoor ontstond een klimaat waarin de christenvervolging in al zijn gruwelijkheid kon plaatshebben.

In de middeleeuwen kregen Joden vergelijkbare verwijten te horen – nu van christenen! De kruistochten waren een voortvloeisel van dit antisemitische sentiment.

In de twintigste eeuw heeft Adolf Hitler de Joden afgeschilderd als ”Untermenschen”, als ongedierte dat vertrapt en uitgeroeid moest worden. Hij kwam er angstig ver mee, ook al omdat hij de massa mee kreeg in zijn verdelgingswaanzin.

Dit zijn extreme voorbeelden, die een desastreuze uitwerking hebben gehad. Toch komt het zwartmaken van tegenstanders om ze vervolgens vakkundig beentje te lichten nog altijd in alle niveaus van onze samenleving voor – tot in de kerken toe. Het gebeurt anoniem op internetfora, vaak in de meest onbeschofte taal. Maar het gebeurt ook in het publieke debat, door keurige politici en zeer geleerde wetenschappers.

Om een voorbeeld te geven: PvdA-voorzitter Ploumen nam eind vorig jaar in haar weblog de SGP de maat en beweerde ijskoud dat vrouwen „niks” mogen van Bas van der Vlies en de zijnen. Ze weet zelf hoe het in de slaapkamers toegaat: Vrouwen moeten „hun man gehoorzamen en mogen (…) niet doen wat ze zelf willen. Mannen daarentegen kunnen doen wat hun goeddunkt.” Met andere woorden: SGP-mannen zijn vrouwenonderdrukkers van het ergste soort. Met als conclusie van Ploumen: „Ik vind dat we de opvattingen van Bas van der Vlies dus net zo te vuur en te zwaard moeten bestrijden als die van imam Fawaz.”

Maar ook in kerkelijke kring wordt met het negende gebod gemakkelijk de hand gelicht. De andersdenkende krijgt eenvoudig het etiket ”ketterij” opgeplakt en daarmee hoeven zijn opvattingen niet nader onderzocht of getoetst te worden. Rooms-Katholieken aanbidden toch Maria en heiligen? Dat is toch duidelijk strijdig met de Schrift? (Dat er geen sprake is van aanbidden, maar van vereren is een nuancering die de duidelijkheid niet ten goede komt.)

En waarom zou een theoloog onderzoek doen naar het gedachtegoed van Arminius? Dat was toch een arminiaan van het zuiverste water? Laten we dat beeld alsjeblieft in stand houden, anders is het einde zoek. (Dat maar weinig hedendaagse calvinisten een preek van Arminius kunnen onderscheiden van een orthodox-gereformeerde variant, is een bijkomstigheid waar we liever het hoofd niet over breken.)

Het valt inderdaad niet mee om je te verdiepen in opvattingen van anderen, om echt te luisteren naar wat hem ten diepste beweegt. Het betekent dat je je eigen mening even ondergeschikt maakt aan die van de ander, hem serieus neemt. En dat is vooral eng als het eigen standpunt toch niet zo’n heel stevig gefundeerd blijkt te zijn.

Want misschien heeft de ander wel meer gelijk dan we graag willen.

Reageren aan scribent?beeldenstorm@refdag.nl