Het is dit jaar dertig jaar geleden dat de Wet openbaarheid van bestuur (WOB) in werking trad. Deze wet verplicht de overheid onder andere om desgevraagd bestuurlijk relevante informatie openbaar te maken. De WOB wordt steeds vaker gebruikt, met name door journalisten, die zo aan interessante informatie kunnen komen. Bekend voorbeeld zijn de diverse bonnetjesaffaires.De WOB biedt ook mogelijkheden om aan een overheidsorgaan informatie te vragen die in een juridische procedure tegen de overheid kan worden gebruikt. Dat laatste was aan de orde in een aantal recente uitspraken van de hoogste bestuursrechter, de Raad van State. Deze uitspraken staan in verband met een van de nationale trauma’s van Nederland, de val van Srebrenica. De Nederlandse staat en de Verenigde Naties (VN) zijn door de Moeders van Srebrenica aansprakelijk gesteld voor de moord op familieleden bij de val van Srebrenica. Deze nabestaanden vroegen de minister van Defensie om documenten over de val van Srebrenica. Een deel daarvan betrof documenten van de VN. Een ander deel betrof vertrouwelijke NAVO-stukken.

De minister weigerde openbaarmaking van deze documenten met een beroep op de WOB. De Raad van State oordeelde dat de weigering rechtmatig was.

Opvallend was dat de minister zich niet kon beroepen op bepalingen in de WOB op grond waarvan openbaarmaking mag worden geweigerd. Nee, volgens de Raad van State was de WOB helemaal niet van toepassing. VN-documenten zijn op grond van een VN-verdrag „onschendbaar’.” Openbaarmaking is uitgesloten, tenzij de VN toestemming geven. Dat was hier niet het geval. Voor de NAVO-documenten gold ongeveer hetzelfde.

Omdat een internationaal verdrag voorrang heeft boven een nationale wet zoals de WOB, kan openbaarmaking van deze documenten niet via de WOB worden afgedwongen. Internationale verdragen kunnen er dus toe leiden dat de Nederlandse staat bepaalde documenten niet openbaar mag maken en de rechter respecteert dat.

Cadeau
Dat is natuurlijk spijtig voor de Moeders van Srebrenica. Valt hier iets aan te doen? Het antwoord is: nee. Het volkenrecht verplicht Nederland tot naleving van verdragen. Als een internationaal verdrag de openbaarmaking van documenten verbiedt, moet dat worden gerespecteerd.

Dat neemt niet weg dat de WOB wel voor verbetering vatbaar is. De Raad van State geeft immers aan dat de WOB niet van toepassing is op documenten die op grond van verdragsrecht niet openbaar mogen worden gemaakt. Dat kan beter. Het zou goed zijn als in de WOB een regeling wordt opgenomen voor gevallen waarin het internationale recht zich tegen openbaarmaking van documenten verzet. Die regeling ontbreekt nu, maar zou voor de dertigjarige wet een aardig verjaardagscadeau zijn.

Mr. C. J. R. van Binsbergen is advocaat bij Wille Donker advocaten. Samen met drs. S. J. van Leeuwen voerde hij namens deze krant enkele WOB-procedures.