In Amsterdam lopen dingen vaker anders dan elders. Zo ook gisteren in Hotel Krasnapolsky, waar een publieksdebat plaatsvond over “Ongeneeslijk oud”, geleid door Lex Bohlmeier – een NCRV-presentator nota bene. Een bijna religieuze gedrevenheid valt de Nederlandse Vereniging voor een Vrijwillig Levenseinde (NVVE) inderdaad niet te ontzeggen. Maar zij begint in de eventuele nood van mensen wel aan de verkeerde kant.Wie kan bepalen dat het leven is voltooid? Hoever gaat het zelfbeschikkingsrecht? Twee terechte vragen van de NVVE. Maar die stellen ze wat mij betreft vanuit een onterecht en verouderd materialistisch perspectief. Vanuit dit perspectief zien we het leven in al zijn facetten slechts versimpeld en incompleet. Materialisme duidt op een ongeloof in alles wat niet-materieel, wat niet-stoffelijk is. Dat is een ontkenning van het meest wezenlijke van ons mens-zijn. We kunnen ons leven toch niet uitsluitend opvatten als materie, als lichaam?

Inderdaad, want we zijn zowel levende organismen als verantwoordelijke mensen. Dit ”leven” in onze lichamelijke materie kunnen we niet maken. Niemand weet wat leven is. We weten alleen dat het gegeven is. En dat van dit geheimenis God het begin en einde is. En wat die verantwoordelijkheid betreft, dit verantwoordelijke in ons mens-zijn, dat duidt op een gehoor geven, op een antwoord gevend bestaan van ons mensen. Dát is ons mens-zijn, tot we sterven.

En dat zelfbeschikkingsrecht, die autonomie dan? Dat is toch een van de waarden van onze westerse samenleving? Inderdaad, maar autonomie in positieve zin betekent altijd een vorm van gehoorzaamheid. In de geschiedenis van onze cultuur zien we de ontwikkeling van die gehoorzaamheid beginnend bij gehoorzaamheid aan de Bijbelse geboden, via gehoorzaamheid aan de wet van de goden bij Griekse filosofen tot gehoorzaamheid aan de wet van de rede bij Immanuël Kant (1724-1804).

De huidige westerse autonome mens gehoorzaamt echter niet aan zijn rede, maar aan zijn eigen gevoelens. Aan datgene wat volgens Kant nu juist nóóit een rechtvaardiging van keuzes kan opleveren. Het kan zijn dat in onze levensgeschiedenis de zinervaring lijkt te verdampen. Dan is de enige gerechtvaardigde daad dat we elkaar helpen aan zicht op die levensgeschiedenis en versterking van die zinervaring.

In een samenleving leef je niet alleen. We léven als mensen samen en de dood overkomt ons. De NVVE en de initiatiefgroep Uit Vrije Wil kennen aan zelfbeschikking een onterechte en bijna absolute betekenis toe. Van het levenseinde maken ze een zuiver individuele kwestie.

Als je dit barmhartig noemt, is dat dan geen kille en wrede barmhartigheid? We laten mensen namelijk niet alleen in de kou staan, maar doden ze zelfs. Wat is de kwaliteit van leven in een samenleving die de dood zo weinig in de weg legt? Waar blijven liefdevolle en warme aandacht, zorg voor het leven? Vandaar ook de website mijnlevenmaakikzelfnietuit.nl.

De auteur is directeur van de Nederlandse Patiëntenvereniging (NPV), de initiatiefnemer van www.mijnlevenmaakikzelfnietuit.nl.