„We hebben besloten door te gaan en ons anders te oriënteren”, zegt Gerben Dijkstra uit De Lier, voorzitter van de Landelijke Werkgroep Gemeentecontacten Nederland-Duitsland. De werkgroep bestaat 25 jaar. Morgen heeft in Utrecht een jubileumviering plaats.Na het ontstaan van de DDR in 1949 kwam de Duitse Evangelische Kerk in een isolement terecht. Toch ontstonden er na verloop van tijd contacten met het Westen. Met name tijdens de zogenoemde Bibelwochen in Berlijn waren er ontmoetingen, ook met Nederlanders die daar aanwezig waren.

Zo begon voor Dijkstra in 1979 het contact met de Oost-Duitse christenen. Daarna bezocht hij het land achter het IJzeren Gordijn geregeld. „Het was geen probleem om er binnen te komen.” In die tijd kwamen veel ontmoetingsprojecten tussen Nederlandse en Duitse kerken tot stand. De gereformeerde kerk in De Lier, waartoe Dijkstra behoorde, kreeg een band met een Evangelische Gemeinde in Grünhain.

In het begin van de jaren tachtig groeide het aantal contacten stormachtig. Om de organisatie ervan in goede banen te leiden, ontstond in 1985 een landelijke werkgroep.

Dijkstra noemt de naam van Herman Korteweg uit Oud-Beijerland als de grote stimulator. Deze had in het verzet gezeten, maar streefde in zijn latere leven verzoening na. Twintig jaar geleden waren er ongeveer 400 contacten over en weer. Dat aantal is gedaald tot ongeveer 200 nu.

Volgens de werkgroepvoorzitter stonden vroeger drie thema’s tijdens de ontmoetingen centraal: het bevorderen van de oecumene, doorbreken van het vijanddenken en het streven naar verzoening. „Het bleek dat christenen achter het IJzeren Gordijn dezelfde vragen hadden als wij. We hadden elkaar veel te vertellen.”

Na de hereniging van Duitsland in 1989, de Wende, bleven de ontmoetingen. „Velen verlieten de DDR. De achterblijvers hadden behoefte aan contact, om het gevoel van in de steek gelaten te worden te doorbreken. Het was een enorme ervaring toen de Duitsers na de Wende voor het eerst naar Nederland kwamen en er sprake was van echte wederkerigheid. In de jaren daarna is het aantal contacten afgenomen, door vergrijzing, maar ook omdat de noodzaak minder gevoeld werd.”

De landelijke werkgroep hield daarop een enquête onder zijn leden om te peilen wat het beste was: doorgaan of stoppen. Men besloot door te gaan.

De werkgroep heeft volgens Dijkstra geen inhoudelijke bemoeienis met de contacten, maar kan wel richting geven. De werkgroep adviseert kerkelijke gemeenten om vooral in te zetten op het thema ”oecumene in Europa”. „De brochure ”Ziel geven aan Europa”, die de werkgroep publiceerde, gaat over de vraag wat het betekent om kerk te zijn in het nieuwe Europa. Het gaat om het zichtbaar maken van de gemeenschap van kerken en om het uitwisselen van praktische resultaten. De gemeenten in beide landen kunnen een thema als gerechtigheid afzonderlijk voorbespreken, en daarna gezamenlijk verder doorspreken.”

Ook andere thema’s komen aan de orde, zoals verzoening. „Tijdens een bijeenkomst kwam het gesprek ineens op de Tweede Wereldoorlog. Men besloot er tijdens een tweede bijeenkomst over door te praten. De Duitsers woonden vervolgens een herdenkingsdienst en een plechtigheid bij het plaatselijke oorlogsmonument bij. De gecombineerde groep bracht daarna een bezoek aan het Anne Frankhuis. Helaas komt het nogal eens voor dat er verkrampt gereageerd wordt als het onderwerp Tweede Wereldoorlog ter sprake komt.”

Over en weer maken de gemeenten kennis met elkaars kerkelijke vormen. Dijkstra: „Bij de bezoeken is een kerkdienst altijd onderdeel van het programma. Daarnaast maken de bezoekers kennis met de doordeweekse activiteiten in de gemeente. Gemeentecontacten moeten op een wat dieper niveau komen, zodat mensen elkaar gaan bevragen op elkaars gebruiken, en zo van de ander kunnen leren.”