De bijeenkomst van de commissie Kerk en Israël binnen de Protestantse Kerk in Nederland werd gehouden in het Landelijk Dienstencentrum. Onderwerp was de betekenis van het Koninkrijk van God, naar aanleiding van het eerste kerkordeartikel: „De Protestantse Kerk in Nederland is overeenkomstig haar belijden gestalte van de ene heilige apostolische en katholieke of algemene christelijke kerk die zich, delend in de aan Israël geschonken verwachting, uitstrekt naar de komst van het Koninkrijk van God.” Sprekers waren de Joodse publicist dr. Marcus van Loopik en prof. dr. Cees den Heyer, emeritus hoogleraar Nieuwe Testament aan de Theologische Universiteit Kampen.Gods Koninkrijk heeft betrekking op het streven naar het goede in een wereld die een puinhoop is, stelt dr. Van Loopik. „Je moet je inzetten voor gerechtigheid, liefde en vrede. Pas dan begrijp je iets van het Koninkrijk.”

Over de verwachting van de Messias zegt de Joodse publicist: „Het duurt al duizenden jaren. De bekende schrijver Eli Wiesel zei: „Indien we zeker weten dat de Messias niet komt, dan zullen we geen andere keus hebben dan te hopen op zijn komst.” Het gaat vooral om de weg ernaartoe, om zo de dromen van een wereld vol gerechtigheid waar te maken.”

Prof. Den Heyer, die bekendheid kreeg door zijn afwijzing van de klassieke verzoeningsleer, komt op hetzelfde punt uit als dr. Van Loopik. In de evangeliën wordt volgens hem heel verschillend over het Koninkrijk gesproken. Hij spreekt van „veelkleurigheid.”

In het Bijbelboek Markus leeft bij Jezus een sterke verwachting van de komst van het Koninkrijk, aldus prof. Den Heyer. Daarin is Jezus volgens hem de profeet van het nabije Koninkrijk. Bij Mattheüs is die verwachting er in eerste instantie ook. Maar het valt Jezus tegen dat het Koninkrijk niet komt. Dan wordt het op een andere manier geduid. In het Evangelie van Lukas gaat het om een Koninkrijk dat onder de mensen is, bijna grijpbaar.

In het Bijbelboek Johannes komt de term Koninkrijk van God maar twee keer voor en dan in de betekenis van wedergeboorte en eeuwige leven, stelt de emeritus hoogleraar.

De „grote verwarring” in de kerkgeschiedenis over de inhoud en de verwezenlijking van het Koninkrijk is volgens prof. Den Heyer te herleiden tot de verschillende betekenissen van de term in de evangeliën. De hoogleraar voelt zich het meest thuis bij Markus: „Uiteindelijk gaat het niet om mooie dromen voor later, maar om deze werkelijkheid.”

Veelkleurigheid

Tijdens de discussie vraagt een aanwezige naar de gevolgen van de „veelkleurigheid” in de evangeliën. Prof. Den Heyer geeft aan dat die het voor hem steeds moeilijker maakte om te geloven in dogma’s. „De evangeliën zijn pogingen om onder woorden te brengen hoe de figuur Jezus in een bepaalde situatie op een bepaald moment handelde. In het Evangelie van Markus zien we vooral de mens Jezus, de zoon van de timmerman die twijfelt en aan het kruis niet anders weet te zeggen dan: „Mijn God, waarom hebt U mij verlaten.” In het Evangelie van Johannes is Jezus de overwinnaar, Die majesteitelijk uitroept: „Het is volbracht.” Beide uitspraken zijn niet met elkaar te rijmen. Je moet een keuze maken. Elke keuze is legitiem.”

Hij zegt erbij de geloofsbelijdenis van Nicea, waarin het gaat over de twee naturen van Christus, niet meer te onderschrijven.

Maar, vraagt dezelfde aanwezige, is de veelkleurigheid van de evangeliën geen teken van de wijsheid van Gods Geest Die ervoor gezorgd heeft dat alle perspectieven in de Schrift terechtkwamen? „Dat is toch de rijkdom van het Koninkrijk van God?”

Prof. Den Heyer: „Ik ken de vele kanten van de evangeliën. We leven nu in een andere tijd dan de evangelist Johannes. We moeten niet geloven zoals de evangelisten deden. We moeten de evangeliën naar onze tijd toe vertalen.”