Het boek is het resultaat van langetermijn onderzoek door het instituut Motivaction naar meningen en waarden onder jongeren en hun opvoeders. De onderzoeksresultaten zijn ter becommentariëring voorgelegd aan een aantal deskundigen, onder wie Gabriël van den Brink, Martine Delfos, Pieter Winsemius en Micha de Winter. Ieder van hen heeft vanuit de eigen deskundigheid aanbevelingen gedaan over de vraag hoe het verder moet met de grenzeloze generatie.Allen zijn het erover eens dat er iets moet gebeuren. Dat die conclusie getrokken moet worden na de vijf hoofdstukken waarin de analyse van de huidige generatie wordt beschreven, is niet verwonderlijk

Een van de belangrijkste oorzaken voor de veranderde en veranderende mentaliteit is de zogenaamde onstuitbare opmars van de eigendunk. De zelfingenomenheid die veel mensen kenmerkt, gaat samen met een doorgeschoten individualisme en hedonisme. Die trend leidt tot een losgeslagen, je zou zelfs kunnen zeggen ongebreideld egocentrisme.

Een sterk punt uit dit onderzoek is dat de auteurs en deskundigen zich niet beperken tot de jeugd van tegenwoordig als een geïsoleerde groep waarvan gedrag vooral wordt bepaald door de vloedgolf van technische uitvindingen, communicatiemiddelen, dvd’s en andere externe factoren. De onderzoekers steken af naar de diepte door terecht ervan uit te gaan dat de huidige generatie jongeren met veel kenmerken van grenzeloosheid opgevoed en gevormd is door de vorige generatie. Wat hebben die opvoeders de jongeren die nu tussen de 12 en de 25 jaar zijn meegegeven?

De oriëntatie op waarden en normen is in de loop van de 20e eeuw ingrijpend veranderd. Het zegt veel over de snelle veranderingen dat sociologen sinds de Tweede Wereldoorlog, dus zo’n zestig jaar geleden, al een viertal generaties onderscheiden, die alle hun specifieke waardepatroon hadden en dat overdroegen op de volgende generatie. De benaming van die vier generaties laten iets zien van het daaraan verbonden maatschappelijke klimaat, namelijk de protest-, de verloren en de pragmatische generatie, culminerend in de grenzeloze generatie. De waarden van de pragmatische generatie zijn diep doorgedrongen in de huidige. Daarbij neemt zelfontplooiing een belangrijke plaats in. Ruimte krijgen en als het nodig is ruimte pakken om jezelf te kunnen zijn, is in de plaats gekomen van plichtsgetrouwheid. Waarden zoals inlevingsvermogen en zelfbeheersing hebben aan betekenis ingeboet.

Een andere belangrijke conclusie van de onderzoekers is dat veel opvoeders de jeugdcultuur als vertrekpunt nemen. Die opvoeders hebben een soort dwangmatige behoefte om ”forever young” (altijd jong) te zijn. Als opvoeders de jeugdcultuur als uitgangspunt nemen, is opvoeden in feite geen opvoeden meer. Jonge mensen worden dan niet gestimuleerd om te groeien en zich te richten op iets wat juist niet bij hun cultuur hoort. De opvoedingsnorm ligt in dat geval bij de jongeren zelf.

Dat realiseren zich gelukkig gezaghebbende opinieleiders. In het hoofdstuk ”Naar een nieuwe mentaliteit” worden krachtige uitspraken gedaan, zoals: „We moeten bereid zijn tot een mentale schoonmaak.” Een ander signaleert dat ouders alleen maar tof willen zijn en hun kinderen nauwelijks tot de orde durven roepen. In dat verband voert onder anderen hoogleraar Micha de Winter een pleidooi voor het stellen van duidelijke regels. Filosoof Gabriël van den Brink doet de duidelijke uitspraak: „Het idee dat grenzen overbodig zijn, lijkt me een narcistische misvatting.” De grenzeloosheid moet ingeperkt worden en daarom is er sprake van herwaardering van regels. De jeugd heeft, zo blijkt uit het onderzoek, behoefte aan structuur en duidelijkheid. Daarom is de eerste aanbeveling van de schrijvers dat opvoeders verantwoordelijk zijn en de regie moeten nemen.

Het lezen van dit boek stemt tot nadenken. Opnieuw wordt iedere lezer voorgehouden dat opvoeding en vorming geen vrijblijvende zaken zijn. De verantwoordelijkheid als voorbeeldfiguur is van wezenlijk belang. Het boek laten eveneens zien dat Gods geboden heilzaam zijn. Bijbelse begrippen als naastenliefde, opofferingsgezindheid, trouw, dienstbaarheid en andere vormen het gezonde cement van iedere samenleving.

Het is jammer dat in het boek de visie vanuit het Bijbelse perspectief ontbreekt. Dat had de studie waardevoller gemaakt. De waarden en normen die vanuit dat Woord tot ons komen, zijn goed voor iedereen. Deze opmerking laat onverlet dat het de moeite loont om kennis te nemen van ”De grenzeloze generatie”. Het lezen geeft (meer) zicht op het gedrag en de daarachter liggende drijfveren van jongeren.

De grenzeloze generatie en de eeuwige jeugd van hun opvoeders, Frits Spangenberg en Martijn Lampert;

uitg. Nieuw Amsterdam, Amsterdam, 2009; ISBN 978 90 468 0674 6; 285 blz.; € 19,95.