„Niet-christen accepteert traditie”
Christelijke partijen hebben nog altijd een meerderheid in 35 gemeenteraden. Vaak met slechts één of twee zetels. Het zal er dus om spannen of deze gemeenteraden op 3 maart niet van kleur verschieten.
Het christelijke Nederland bloeit nog altijd, maar dan op plaatselijk vlak. Verloor de Tweede Kamer bij de verkiezingen in 1971 al zijn confessionele meerderheid, in sommige regio’s heeft men nooit anders gekend dan een duidelijke christelijke atmosfeer.In 35 gemeenten langs de Bijbelgordel bestaat de raad in meerderheid uit leden van CDA, ChristenUnie en SGP. Bij de verkiezingen in 2006 raakten ruim tien gemeenten hun christelijke meerderheid kwijt. De oorzaak lag vooral bij het verlies van het CDA. Op dit moment staan de christendemocraten er in de peilingen beter voor, maar het is afwachten of dit zich vertaalt in raadszetels.
Bij nauwkeurig onderzoek van plaats tot plaats zou het aantal gemeenten met een confessionele meerderheid hoger kunnen uitvallen. Hier en daar zijn ook plaatselijke christelijke partijen, zoals de PCG (Protestants-Christelijke Groepering) in Buren of de RFT (Reformatorische Fractie Tholen) in Tholen. Ook die kunnen het verschil maken.
Traditie
Kenmerkend voor een gemeente met een christelijke meerderheid is dat de niet-confessionele rest zich aanpast. Dat merkte sociaal geograaf dr. Maarten Hogenstijn toen hij enkele jaren geleden voor zijn proefschrift ”Zo werkt dat hier niet” onderzoek deed in Veenendaal. Daar sneuvelde de confessionele meerderheid in 2006. „PvdA-politici hielden rekening met bepaalde opvattingen van de oude Veenendalers over bijvoorbeeld zondagsrust. Er was een brede acceptatie van de traditie.”
In Putten spitste het debat zich ook vaak toe op de zondagsrust, vertelt ChristenUnieraadslid Evert de Graaf. Afgelopen donderdag nam hij na bijna twintig jaar afscheid van de gemeentepolitiek. „Eind jaren zeventig gaf een CDA-wethouder de doorslag voor de zondagmiddagopening van het bosbad. Als SGP en CU zouden we dat het liefst de hele dag dicht hebben. Anderzijds speelt de openstelling van winkels op zondag in Putten helemaal niet.”
Ook in Dirksland ontbreekt de tegenstelling tussen christelijke en niet-christelijke partijen, stelt burgemeester Servaas Stoop (SGP). „Ik herinner mij geen stemming die langs deze scheidslijn liep. Er is een brede samenwerking. Iedereen steunt het welzijnsbeleid, waarin duidelijk christelijke accenten zitten. Tegelijk verzet niemand zich tegen de jachthaven. Vanuit verschillende motieven steunt iedereen de winkelsluiting op zondag.”
Blok
Hoe groot de confessionele meerderheid in een gemeente ook is, het gebeurt zeer zelden dat die als één blok optreedt. Hogenstijn: „Integendeel zou je haast zeggen. In Veenendaal bestond een groot contrast tussen SGP en CDA. Confessionele partijen kunnen dus ook heel erg met elkaar overhoop liggen. Anderzijds werkten christelijke partijen in het college van Veenendaal al vanaf de jaren zestig nauw samen met de PvdA.”
Als wethouder sociale zaken viel het De Graaf op dat ook het „ruimhartige sociale beleid” in Putten steun vond bij andere partijen. „Uiteindelijk zijn er niet zo veel verschillen tussen de partijen. Alleen bij Gemeentebelangen hoor ik wel eens mompelen dat er een eind moet komen aan de christelijke macht in Putten.”
Toch komt er geen revolutie in Putten, mocht de meerderheid van één zetel op 3 maart verloren gaan, aldus De Graaf. „Gemeentebelangen en VVD moeten ook rekening houden met hun kerkelijke kiezers. Zonder steun van één of twee christelijke partijen kan er ook na de verkiezingen in Putten geen college worden gevormd.”
In Veenendaal traden de christelijke partijen volgens Hogenstijn lange tijd op vanuit de houding: Wij weten hoe het hier werkt; onze beginselen zijn leidend. „Van lieverlee viel dat niet meer vol te houden. Voor de verkiezingen van 2006 zochten PvdA en GroenLinks de confrontatie over de zondagsrust. Toen de confessionelen de meerderheid kwijtraakten, werd dit direct in beleid omgezet. Voor een deel was dat symboolpolitiek, maar toch.”
Ook in Dirksland hangt de confessionele meerderheid op één zetel. Toch zullen de veranderingen slechts „marginaal” zijn als er een andere meerderheid komt, meent Stoop. „Iets als bordeelbeleid speelt op heel Goeree niet. Ook de niet-christelijke partijen zullen zeggen: Dat past hier niet.”
Hogenstijn: „Opvallend was dat de niet-christelijke meerderheid in Veenendaal zich na 2006 niet wilde profileren met het bordeelbeleid. Men deed dat liever met de zondagsrust.”
Bedrijven
Veenendaal behield zijn christelijke karakter ondanks dat het tientallen jaren een groeikern was. Volgens Hogenstijn is het een „misverstand” te denken dat import de traditie bedreigt. „Veenendaal had juist een grote aantrekkingskracht op confessionele nieuwkomers. Onder meer door bedrijven van reformatorische werkgevers en de vele christelijke scholen.”
De gemeenteraad van Dirksland gaat op 3 maart zijn laatste periode in. Daarna wordt het eiland Goeree-Overflakkee heringedeeld. Stoop heeft de verkiezingsuitslagen van 2006 eens doorberekend voor de nieuwe gemeente. „SGP en PvdA zouden beide 7 van de 29 zetels krijgen. De CU zou er 4 hebben en CDA 3. Met 14 van de 29 zetels zit je dus net onder een confessionele meerderheid. Het zal erom spannen.”
Hogenstijn denkt, vanuit zijn onderzoek in Veenendaal, dat het verlies van de christelijke meerderheid niet verkeerd hoeft te zijn. „Dat leert christelijke partijen naar buiten te kijken. Ik denk dat de regeringsdeelname van de CU zo’n partij dwingt zich opener op te stellen voor compromissen. Dat werkt door naar gemeentelijke fracties.”
Komende week een serie portretten van gemeenten met een confessionele meerderheid.
„Zwembad kan zondag dicht blijven”
Dankzij de confessionele meerderheid in de gemeenteraad van Goedereede kan het christelijke karakter van de gemeenschap nog in stand blijven.
„Wij houden de christelijke identiteit van Goedereede in het oog”, zegt SGP-fractievoorzitter J. Klepper. Zijn partij is met 5 van de 15 zetels de grootste in de raad van Goedereede. Daarin zitten verder CDA (3 zetels), ChristenUnie (2), PvdA (2), VVD (2) en Verenigd Gemeente Belang (1).
De christelijke partijen proberen de zondagsrust te handhaven, betoogt Klepper. „Zo is het zwembad op zondag gesloten. We vinden het fijn als horecaondernemers op die dag dicht blijven, al kunnen we dat niet wettelijk verplichten.” Als enige partij maakte de SGP in de Zuid-Hollandse gemeente bezwaar tegen het feit dat de renners van de Tour de France komende zomer op zondag door Goedereede zullen trekken. „Tegen het wielerfestijn Giro d’Italia, dat doordeweeks de gemeente aandoet, hebben we niet geprotesteerd. We willen niet op elk slakje zout leggen.”
Op het gebied van recreatie wil Goedereede zich presenteren als een „rustige familiebadplaats”, schetst de SGP’er. Tot Goedereede behoort onder meer Ouddorp, bekend vakantieoord voor (christelijke) gezinnen. „Wij willen geen grote festiviteiten waar bijvoorbeeld grote groepen jongeren op afkomen.”
Met de niet-christelijke partijen PvdA en VVD zijn er „bijzonder goede” verhoudingen, stelt Klepper. „Er bestaat in de raad goede harmonie.”
Vinden de niet-christelijke partijen dat de christelijke meerderheid anderen de wil oplegt? „Die gedachten worden niet of nauwelijks uitgesproken. Natuurlijk zouden VVD en PvdA graag zien dat de verhoudingen anders liggen. Op dit moment hebben ze zich verzoend met de confessionele meerderheid.”
Zorgen maakt Klepper zich over een toekomstige fusie met Middelharnis, Dirksland en Oostflakkee, de drie andere gemeenten op het eiland Goeree-Overflakkee. Een raadsmeerderheid in Goedereede verzet zich tegen zo’n herindeling. „In dat geval raken de confessionele partijen hun meerderheid waarschijnlijk kwijt. Dat zou kunnen betekenen dat het zwembad en winkels wel op zondag open gaan en er nog meer recreatie in Goedereede komt.”
„Opkomen voor de zwakkeren”
Niemand mag apart komen te staan. De overheid moet opkomen voor de zwakkeren.
Dat typeert het beleid in de gemeente Tubbergen, zegt CDA-fractievoorzitter Peter Kooiker. Zijn partij heeft met 12 van de 19 zetels een absolute meerderheid in de raad. De PvdA heeft 3 zetels, VVD/Gemeentebelang 4.
Burgers in de Twentse gemeente zijn betrokken op elkaar, zegt de CDA-voorman. „Bijna iedereen is wel lid van een vereniging. Of mensen doen vrijwilligerswerk, helpen de buren. De noaberplicht. Een Twentse aangelegenheid.”
Cruciaal is dat de overheid opkomt voor minderbedeelden, stelt Kooiker. „In deze tijd van economische crisis moet de gemeente fors bezuinigen. Dan doen we dan op bijvoorbeeld het onderhoud van gebouwen en wegen. Niet op ondersteuning van vrijwilligerswerk. Dat is het cement van de samenleving. Mensen die bijvoorbeeld uit geldgebrek geen lid kunnen worden van bijvoorbeeld een sport- of muziekvereniging, willen we helpen. Dat is een puur christelijke benadering.”
CDA-politici in het overwegend rooms-katholieke Tubbergen wortelen in het kerkelijke leven, stelt Kooiker. „Zelf was ik bijvoorbeeld vicevoorzitter van het kerkbestuur van de St.-Pancratiusparochie in Tubbergen. Ook was ik betrokken bij de oprichting van het CDJA. De ideeën daarvoor ontstonden in een jongerenkoor.”
De Tubbergense samenleving is „doorspekt” met het rooms-katholieke gedachtegoed, stelt Kooiker. „We hoeven onze achtergrond niet te verloochenen.”
Is er vanuit niet-christelijke hoek aversie tegen de confessionele meerderheid in de raad? „Er bestaat nul komma nul weerstand als het gaat om onze christelijke signatuur”, stelt de CDA’er. Wel herinnert hij zich een geschil in het verleden. „Ooit, een jaar of zeven geleden, subsidieerde de gemeente een kerkelijk jongerenwerker. Daar maakte VVD toen bezwaar tegen vanwege de scheiding van kerk en staat. Wij staan die scheiding ook voor, maar ons is het om het even of een kerkelijk werker dat geld krijgt. Als de jongeren maar worden geholpen.”
„Alle raadsleden zijn kerkelijk”
Het collegeprogramma van Bunschoten verwijst naar de Bijbel. Het tekent de christelijke signatuur van de gemeente, zegt fractievoorzitter Arend Koelewijn van de ChristenUnie.
Zijn partij is met 7 van de 17 zetels de grootste in de raad. Het CDA heeft 4 zetels, de Christelijke Arbeiders Partij (CAP) 3. Betaalbaar Bunschoten had in 2006 nog 4 zetels, maar die partij viel door geruzie uiteen en heeft nu nog een zetel.
Dat Bunschoten een confessionele meerderheid kent, komt onder meer tot uiting in beleid dat gericht is op handhaving van de zondagsrust, stelt de ChristenUniefractievoorzitter. „Zo is het zwembad op zondag gesloten. Twee jaar terug is het contract met de organisatie die het zwembad exploiteert stilzwijgend verlengd met tien jaar. Dat contract houdt ook in dat de organisatie er niet zomaar toe kan besluiten het zwembad op zondag open te doen. Verder vaart de pont richting Eemnes op zondag niet.”
Ook de houding tegenover gemeenteambtenaren getuigt van het confessionele karakter van Bunschoten, stelt Koelewijn. „Als iemand geen homohuwelijk wil sluiten, is dat geen reden tot ontslag. Ook mag een ambtenaar niet worden verplicht om op zondag te werken. Uitgezonderd natuurlijk noodzakelijk werk, zoals het strooien van zout.”
De afgelopen vier jaar speelden er in Bunschoten geen „grote” kwesties op principieel terrein, stelt Koelewijn. „De winkels zijn hier op zondag gesloten. Wel is bijvoorbeeld een Chinees restaurant op zondag open.”
Leeft in de Bunschotense politiek aversie tegen christelijk beleid? „Weerstand tegen christelijke regels speelt in de gemeenteraad al jaren geen rol meer. Alle raadsleden zijn kerkelijk. Ook bijvoorbeeld de man die nu met de VVD meedoet aan de verkiezingen. Wat heeft het voor zin om te schoppen? In de jaren zeventig van de vorige eeuw was er een enkeling in de raad die dat deed.”
Aanvulling 22-2-2010
Ook de gemeente Aalburg (Noord-Brabant) heeft een confessionele meerderheid.