Eén miljoen Nederlanders slikken antidepressiva, wijzen ge­gevens uit 2006 uit. Deskundigen spreken over een „depressie-epidemie.” In de hulp- en zorg­verlening is er echter niet altijd voldoende zicht op de „gelaagdheid” van een depressie, stelt universitair docent godsdienst­psychologie en dagvoorzitter dr. J. (Hanneke) Schaap-Jonker, tevens coördinator van het Kenniscentrum Religie en Levens­beschouwing in relatie tot Geestelijke Gezondheidszorg, onderdeel van de Overijsselse ggz-organisatie Dimence.De studiedag, een gezamenlijk initiatief van de universiteit, Dimence en het KSGV –studiecentrum voor levensbeschouwing en geestelijke gezondheid– is belegd om het begrip depressie te verhelderen en om met name de existentiële dimensie van de psychische stoornis voor het voetlicht te brengen.

Dat iemand zich neerslachtig voelt, wil nog niet zeggen dat er daadwerkelijk sprake is van een depressie, geeft Schaap aan. Ze spreekt in dit verband van „plastische psychiatrie”: het verschijnsel dat mensen voor elk ongemak bij de psycholoog aankloppen omdat ze de gebrokenheid van het leven niet kunnen accepteren.

Last

Tegelijk lijkt de voortjakkerende en veeleisende samenleving debet te zijn aan het grote aantal depressieve klachten. Prof. dr. Frits de Lange, hoogleraar ethiek aan de PThU, spreekt tijdens de studiedag over ”het dictaat van de zelfverbetering”. Schaap: „In onze tijd worden mensen verantwoordelijk gemaakt voor hun eigen leven en zelfs hun welbevinden en geluk. Dat is een zware last.”

Daar komt bij dat „scripts en rollen” niet bij voorbaat vaststaan, dat er een veelheid aan keuzemogelijkheden is, waardoor de kans op falen toeneemt en dat, zegt Schaap, „de wereld steeds sneller draait.”

Leidt een tekort aan zingeving tot meer depressiviteit? Een duidelijk causaal verband is er niet, geeft de godsdienstpsychologe aan, al is zij van mening dat „het niet overgeleverd zijn aan jezelf” een positieve factor is. Toch bepleit ze nadrukkelijk meer aandacht voor de existentiële of godsdienstige dimensie van depressie. Te vaak richt de behandeling van depressiviteit zich volgens haar alleen op de symptomen. „Juist in de zorg­verlening, waar volgens protocollen wordt gewerkt, kan dan onvrede ontstaan. Aandacht voor zingeving helpt de dingen in een groter perspectief te zien.”

Het omgekeerde gebeurt in het pastoraat, weet Schaap. Predikanten weten soms te weinig van depressiviteit, waardoor zij problemen enkel geestelijk benaderen.

„Het is goed”, aldus Schaap, „dat zij ook iets afweten van bijvoorbeeld mogelijke oorzaken van een depressie, zoals een ontbrekend stofje in het lichaam of een traumatische ervaring.”

De studiedag is dan ook mede bedoeld om depressies beter te leren begrijpen. Lezingen draaien onder meer om de vraag of depressie een klinisch fenomeen is en de behandeling voor­behouden aan psychiaters, of dat de huidige depressiegolf samenhangt met de onzekerheid van moderne mensen over hun eigen identiteit en de prestatiedruk die ze zichzelf opleggen.

Tot nu toe meldden 120 belangstellenden zich aan voor de studiedag, die is bedoeld voor psychiaters, psychologen, geestelijk verzorgers, predikanten, hulp- en zorgverleners en andere geïnteresseerden.

Woorden wegen

Behalve prof. De Lange spreken prof. dr. Trudy Dehue (auteur van het boek ”De depressie-epidemie”, psycholoog en hoogleraar wetenschapstheorie en wetenschapsgeschiedenis), prof. dr. Gerrit Glas (psychiater, filosoof en hoogleraar wijsgerige aspecten van de psychiatrie) en dr. Martin Walton (universitair docent geestelijke verzorging). Laatstgenoemde houdt de lezing ”Woorden wegen waar geen vinden is. De taal van depressie.”

De workshops gaan over ”Religie en depressie” (prof. dr. Marinus van Uden), ”Depressie en psychiatrische denkstijlen” (drs. P. J. Verhagen), ”Verlatenheid door God en depressie” (dr. Arjan W. Braam), ”De druk van de depressie voor de ander” (drs. K. E. van Huisstede) en ”Op zoek naar zin” (drs. R. P. Wind).