Dankzij het verkeersveiligheidsbeleid is het aantal verkeersdoden in Nederland spectaculair gedaald, van ruim 3000 begin jaren 70 naar circa 750 per jaar, mede door de toegenomen wetenschappelijke kennis. Een indrukwekkend resultaat, maar het aantal slachtoffers kan nog verder omlaag.Verkeersongevallen vormen nog altijd een enorme kostenpost, geschat op 12,3 miljard euro in 2003. Het is interessant dit bedrag af te zetten tegen de filekosten (2,6 tot 3,6 miljard euro) en de milieukosten (3 tot 8 miljard euro).

Het gevoerde beleid heeft echter zijn grenzen bereikt: minder dan 1 procent van alle afgelegde kilometers wordt onder invloed verreden en meer dan 90 procent van automobilisten draagt de autogordel. Ook het aantal verkeersdoden op zogenoemde verkeersongevallenlocaties (plaatsen waar vaak ongelukken gebeuren) is gedaald van 10 procent naar minder dan 2 procent van het totaalaantal verkeersdoden.

Er is met andere woorden geen makkelijke winst meer te behalen. Er is nu heel gericht beleid nodig om de nog resterende gevaren op te sporen en het bijbehorende menselijk gedrag te veranderen.

Een belangrijk deel van de onveiligheid komt voort uit gewoon gedrag van gewone burgers in gewone omstandigheden, en niet van crimineel verkeersgedrag van manifeste regelovertreders. Vanuit dat perspectief en omdat veel grote problemen inmiddels zijn aangepakt, is nu een systeemgerichte aanpak geboden die gericht is op het inherent gevaarlijke karakter van het huidige wegverkeer.

Het is de taak van ontwerpers en beheerders van onderdelen van het wegverkeerssysteem de omstandigheden zo te maken dat die gewone burgers, die nu eenmaal fouten maken, niet afgestraft worden voor hun fouten met ernstig letsel. Zo is het tegenwoordig mogelijk chauffeurs bijvoorbeeld een jaar te volgen met cameraatjes in de auto en die gegevens op te slaan om later te kunnen analyseren. Het grote voordeel is dat je feitelijke informatie verzamelt over gedrag van de weggebruiker, ook in situaties van bijna-ongevallen en werkelijke ongevallen. Dat geeft een schat aan informatie.

Het aantal verkeersslachtoffers kan sneller omlaag door meer te investeren in preventie, infrastructuur en voorzieningen voor verkeersmanagement. Deze investeringen blijken bovendien maatschappelijk rendabel te zijn. Er is dus geen fundamenteel beletsel om ze door te voeren, het is veeleer een kwestie van politieke prioriteiten.

Soms ontbreekt de precieze kennis over hoeveel water bij de wijn wordt gedaan. Ik pleit er dan ook voor de benodigde kennis systematisch te gaan verzamelen en beschikbaar te stellen aan degenen die beslissingen moeten nemen over het verkeer en de verkeersveiligheid.

De auteur is hoogleraar verkeersveiligheid aan de TU Delft. De tekst is gebaseerd op zijn op woensdag gehouden oratie.