Godsdienstpsycholoog Joke van Saane, ds. W. J. op ’t Hof en veelzijdig Urker spreker Jaap Bakker gingen donderdagavond in de bibliotheek van Urk in gesprek over ”De C-factor van Urk”. De bijeenkomst was georganiseerd door VU Podium en de FlevoMeer Bibliotheek in Urk.Van Saane, universitair docent aan de faculteit theologie van de VU in Amsterdam, gaf een toelichting op de Calvijntest, die ze samen met een journalist van dagblad Trouw maakte. De test geeft na invulling van een aantal vragen een zogenaamde C-factor, die wil aangeven hoe calvinistisch de invuller van de test is, op een schaal van 1 tot 100. De gemiddelde Nederlander scoort 56, wat staat voor „calvinistisch, maar met de harde kantjes eraf.”

De test meet „iets breders” dan of men daadwerkelijk calvinist is, aldus Van Saane. „De test meet naast geloof ook dingen als soberheid, rechtlijnigheid en relaties. Bij moslimstudenten die de test invulden, was te zien dat men hoger scoorde naarmate men orthodoxer was. Ook scoren jongeren van 20 tot 29 jaar relatief hoog. Ze omarmen in die leeftijd graag een helder systeem en het calvinisme biedt zo’n systeem.”

Conferencier Jaap Bakker stelde dat Calvijns „volgelingen” in Urk een verkeerd beeld van hem uitdragen. „Scheuring na scheuring is op Urk zichtbaar geworden. Urkers lijden niet aan de kerk. Hoe anders Calvijn: hij wilde zelfs het bisschopsambt aanvaarden als hij het Woord mocht verkondigen. Calvijn was bovendien een kerkvernieuwer, maar wij willen het hier het liefst altijd bij het oude houden.” Zelfs het rooms-katholicisme is in een bepaalde vorm weer terug, aldus Bakker. „De graad van zondebesef bepaalt de toelating tot het avondmaal.”

Het calvinisme kreeg aanvankelijk maar moeilijk voet aan wal op Urk, zei de conferencier. „Er is wel gezegd dat het calvinisme zich op Urk in duizend bochten moest wringen om zich te handhaven.”

Uniek

Bij dat laatste kon ds. W. J. op ’t Hof, predikant in de hersteld hervormde kerk te Urk, zich aansluiten. „Pas aan het eind van de 19e eeuw begon Urk calvinistisch te worden. Niet de afscheiding, maar het neo­calvinisme van Kuyper heeft de dorpsaard gestempeld.”

Volgens de bijzonder hoogleraar aan de VU was de afscheiding „te serieus” voor Urk. „Urkers zijn ongelooflijke optimisten. Binnen de afscheiding kon men daarmee niet terecht, maar bij Kuyper met zijn cultuuroptimisme wel.”

Toch is Urk niet zo heel on-calvinistisch, aldus ds. Op ’t Hof. „Ik ken geen ander dorp ter wereld waar 95 procent van de bevolking kerkelijk meelevend is en bij mijn weten gaan in geen ander dorp nog altijd 3000 kinderen naar de zondagsschool. Dat wil wel degelijk wat zeggen over de C-factor van ons dorp. Urk is uniek in de wereld.”

Of Urk echt calvinistisch is, zal binnenkort blijken, zo zei hij. „De interkerkelijke stichting Bar-Jona gaat in gesprek met onze jongeren in het uitgaansleven. Nu heeft de burgemeester onlangs een zeer oncalvinistisch besluit genomen, omdat hij een samenscholingsverbod wil uitvaardigen. Dat zou de doodssteek voor het werk van Bar-Jona zijn. Voor mij hangt het nu van de reactie van de gemeenteraad af, of Urk meer dan oppervlakkig calvinistisch is.”

De predikant sloot pastoraal af: „Wij kennen hier op Urk een scheiding van leer en leven. Echt calvinistisch worden we pas, als die scheiding voorbij is.”