Het scheelde maar één letter
Onlangs, snuffelend in een Maastrichts antiquariaatje –ik kan het niet laten om telkens als ik deze fraaie stad bezoek, dit winkelpandje binnen te gaan– viel mijn oog op een bijzonder boek. Uitgevoerd in groot formaat, gebonden in rood linnen en voorzien van een opvallend, in gouden letters gedrukt opschrift: ”Aan Zyne Koninklyke Hoogheid Prins Hendrik der Nederlanden. Rolduc”.
Je denkt dan meteen aan prins Hendrik, de echtgenoot van koningin Wilhelmina. Bij nader inzien betrof dit echter een andere prins: Willem Frederik Hendrik der Nederlanden. Hij leefde van 1820 tot 1879. Zijn naam leeft voort in de Prins Hendrikstraat te Vlaardingen en de Prins Hendrikkade te Amsterdam. Deze kade werd dus niet, zoals ik altijd heb gedacht, genoemd naar Wilhelmina’s levensgezel, de vader van de latere koningin Juliana.Prins Hendrik, de man van dit boek dus, bezocht op 8 mei 1878 de abdij te Rolduc in het Limburgse land. Bij dit bezoek werd hem een fraai boek aangeboden. En dat ligt dan zomaar te koop in een antiquariaatje? De eigenaar gaf een toelichting: „Dit boek is nooit aan de prins aangeboden. En waarom niet? De letter D staat met de boog naar links. Dat werd enkele dagen voordat het hoge bezoek zou komen, opgemerkt. Toen is er halsoverkop een ander boek gemaakt, waarop de naam wel goed was vermeld.”
Eén letter, één dode vlieg en de hele apothekerszalf stinkt. Het boek werd waardeloos. Maar ook curieus. Daarin staat het voorgeslacht van de Oranjes geboekstaafd. Van de broer van deze prins tot en met Karel de Grote. Vanwege deze ene foute letter werd het boek afgekeurd. Terecht, lijkt me.
En toch… Aan mensenwerk kleven nu eenmaal fouten en gebreken. Zelfs in diverse Bijbeledities komen onjuistheden voor. In Jesaja 5:2 bijvoorbeeld. „En Hij heeft die ontruimd” staat in onze huisbijbel, terwijl er toch echt „omtuind” moet staan. Zo staat in Galaten 4:15 de letter i op z’n kop in het woordje „ik.” In bepaalde edities van een psalmboek staat in het tweede woord van Psalm 111:1 een zeer storende fout…
Soms zijn opzettelijk fouten aangebracht. Nog niet zo lang geleden las ik dat de naam van Lenin was ingevoegd in een Russische Bijbelvertaling. En hoe vaak is niet gewezen op de tekstwoorden in Jesaja 64:6, waarin het woord „gerechtigheden” door sommige Bijbeldrukkers goedbedoeld, maar ten onrechte werd veranderd in „ongerechtigheden”?
Een enkel woord, soms een enkele letter, maakt een hemelsbreed verschil. Denk aan „eeuwig wel” en „eeuwig wee.” Aan schibbóleth en sibbólet.
Onlangs las ik in Trouw een interview met Maarten ’t Hart. Het kost me moeite om de naam van deze man te noemen. Hij vertelde in dat gesprek over zijn vader, die thuis aan tafel na de maaltijd steevast uit de Bijbel las en nooit iets oversloeg, ook geen geslachtsregister. En iets veranderen was er al helemaal niet bij. Op één keer na. In Numeri 25:8 las hij, met het oog op zijn jong gezin, het woord „hoedenwinkel.” Eén letter verschil. Ongetwijfeld goedbedoeld, maar toch…
