Muel Kaptein en Johan Wempe stellen dat in hun inaugurele rede als hoogleraar bedrijfsethiek aan de Erasmus Universiteit. De bij adviesbureau KPMG werkzame consultants analyseerden donderdag in hun dubbeloratie aspecten die met open functioneren samenhangen.

Allerlei affaires, van de bouwfraude tot het schandaal rond Ahold, maken volgens het duo duidelijk dat er fundamentele veranderingen nodig zijn in de wijze waarop bedrijven in de samenleving functioneren. Voor de belanghebbenden (stakeholders in anglosaksisch jargon), zoals aandeelhouders, werknemers en belangengroeperingen, is openheid van wezenlijk belang.

Wempe benadrukt dat een onderneming meer is dan een instrument voor het eenzijdig nastreven van eigen doelen. Het uit het oog verliezen van maatschappelijke gevolgen van hun doen en laten, leidt volgens hem tot uitwassen. „Er moet een organisatie rond bedrijven worden ontwikkeld waarbinnen stakeholders onderling in discussie gaan en bereid zijn te zoeken naar de maatschappelijke meerwaarde die het bedrijf kan realiseren.”

Volgens Kaptein kunnen bedrijven zelf vaststellen over welke aspecten van het functioneren het wenselijk is dat zij verantwoording afleggen en welke indicatoren zij kunnen gebruiken om hun maatschappelijke prestaties meetbaar te maken. Hij is tegen verplichte maatschappelijke rapportages door bedrijven.

In plaats daarvan stelt Kaptein voor dat de overheid zo’n verslag ontwikkelt voor de hele „BV Nederland.” Zo kunnen ten aanzien van een aantal kernindicatoren de maatschappelijke prestaties van de samenleving zichtbaar worden. „Dit geeft bedrijven een stimulans om de eigen bijdragen af te zetten tegen de landelijke ontwikkelingen.”

De huidige maatschappelijke jaarverslagen dienen sterker te zijn gericht op de werkelijke vraagstukken waarmee het bedrijf en de sector worden geconfronteerd, stelt Kaptein. Partijen die zijn benadeeld doordat een onderneming zijn maatschappelijke plicht heeft verzaakt, moeten volgens hem zelfs in staat worden gesteld desgewenst een proces aan te spannen.