Griekenland heeft wederom gelogen. Bij de toetreding tot de eurozone had men, naar achteraf bleek, te optimistische cijfers over het begrotingstekort ge­geven. Eind vorig jaar bleek het tekort opnieuw veel groter dan voorspeld: bijna 13 procent van het bruto binnenlands product in plaats van ruim 6 procent.De rente op Griekse staats­leningen is daardoor sterk gestegen en twee kredietbeoordelaars hebben de kredietwaardigheid van de Griekse staat verlaagd. Ondertussen is door deze en vergelijkbare problemen in Spanje en Ierland de euro in waarde gedaald ten opzichte van de dollar. Volgens sommigen is deze waardedaling van de euro een voor­bode van negatieve gevolgen van de Griekse problemen. Straks kan heel Europa getroffen worden door een hogere rente, waardoor we meer moeten betalen voor onze hypotheek en staatsschuld. Gaan wij voor opdraaien voor de schuld van de Grieken?

Naar mijn mening is economie geen wetenschap gericht op het voorspellen van de toekomst. Wel kunnen we door logisch redeneren proberen de waarschijnlijkheid van ontwikkelingen aan te geven. Laten we maar eens een paar mogelijke paden aflopen.

Door de lage kredietstatus van de Grieken daalt de euro in waarde. Is dat erg? Neen. De euro is de laatste tijd veel in waarde gestegen. Een hoge waarde heeft als nadeel dat de concurrentiepositie van de eurolanden verslechtert, waardoor de werkloosheid stijgt. Een verzwakking van de euro is dan dus zelfs zeer welkom.

De Grieken betalen nu een veel hogere rente. Zit daar niet het gevaar in dat wij ook meer rente moeten betalen? Voor het antwoord op deze vraag zijn verschillende zaken van belang.

Allereerst kunnen we stellen dat door de crisis de financiële markten pas goed zijn gaan werken. Immers, ondanks de hogere staatsschuld van sommige Zuid-Europese landen waren de rentes op leningen van die landen maar weinig hoger dan die op bijvoorbeeld Duitse staatsleningen. Pas sinds de crisis betalen deze landen en sommige landen buiten de eurozone (Denemarken) een hogere rente.

Dit is een illustratie van het feit dat financiële markten veel te lang de kredietrisico’s te laag inschatten. In tijden van voorspoed is men te aardig voor de minder kredietwaardigen. Als de financiële markten risico’s redelijk accuraat inschatten, hoeft een hogere rente op Griekse leningen niet tot een hogere rente elders te leiden. Zeker niet zolang de Grieken hun verplichtingen nakomen. Doen ze dat niet, dan moeten beleggers hun bezittingen afwaarderen en vragen ze wellicht een hogere rente om dat verlies te compenseren.

Een andere mogelijkheid is dat de overige eurolanden een deel van de Griekse schuld overnemen, wat in strijd zou zijn met het Verdrag van Maastricht. Dan verslechtert hun kredietwaardigheid en moeten ze meer rente betalen, zeker als de markten hieruit concluderen dat ook andere landen met hoge schulden (Italië, België) in de toekomst zullen worden geholpen.

Pensioen

Ook als de eurolanden nadrukkelijk vasthouden aan het principe elkaars schulden niet te verlichten, kan de rente stijgen. Het is namelijk mogelijk dat de huidige rente mede is bepaald door de aanname van de financiële markten dat de eurolanden elkaar wel zullen helpen. Dan is de kredietwaardigheid van alle lidstaten groter dan je op grond van hun individuele cijfers zou verwachten. Valt deze aangenomen gemeenschappelijke buffer weg, dan kan de rente stijgen.

Als we al deze argumenten met betrekking tot de mogelijke effecten op de rente overzien, dan schat ik de kans klein in dat de rente in Nederland zal stijgen door de problemen in Griekenland. Maar stel dat door de Griekse problemen de rente zou stijgen, zou dat erg zijn? We moeten dan meer betalen voor een hypotheek, bedrijven betalen meer voor leningen. Maar pensioenfondsen hebben voordeel van een hogere rente. Een oorzaak van deze crisis is dat de rente zo laag was dat beleggers, waaronder pensioenfondsen, erg veel risico gingen nemen om nog enig rendement te halen.

Kortom, ik acht de kans klein dat door de problemen in Griekenland bij ons de rente veel zal stijgen. Bovendien zijn velen van ons naast lener ook, via hun pensioen, belegger. Een hogere rente zou vanuit dat oogpunt zelfs voordelig zijn.

De auteur is hoogleraar Internationale Economie aan de Radboud Universiteit Nijmegen.