Maandag begint het. Dan komen mensen van de Algemene Inspectiedienst (AID), de Voedsel en Waren Autoriteit (VWA) en plaatselijke dierenartsen naar boerenerven in Brabant om te starten met het ruimen van zo’n 40.000 geiten. De dieren krijgen twee injecties, waardoor tegelijk met het moederdier het ongeboren lammetje doodgaat. Daarna gaan ze naar destructiebedrijf Rendac.De drachtige dieren worden gedood om te voorkomen dat bij een miskraam de Q-koortsbacterie vrijkomt, die dit jaar al bijna 2300 mensen ziek maakte. Zes mensen zijn overleden aan Q-koorts.

De Koninklijke Nederlandse Maatschappij voor Diergeneeskunde (KNMvD) pleit er nadrukkelijk voor om dierenartsen vrij te laten in de keus of ze helpen met ruimen. Na eerdere massale ruimingen van dieren kampte een aanzienlijk deel van de dierenartsen die meewerkten met een posttraumatische stressstoornis. Een woordvoerder van het ministerie van Landbouw bevestigt dat de dierenartsen –zowel de zelfstandige als de veeartsen die in dienst zijn van het Rijk, bij de VWA– elk hun eigen ethische afweging mogen maken.

Edwin Visser was betrokken bij zowel de varkenspest in 1997 als de mkz-ruimingen in 2001.

„Met de varkensruimingen kreeg ik gaandeweg te maken. Ik begon met de controle van bedrijven in de gesloten gebieden; daarna hielp ik met traceren van de directe contacten van besmette bedrijven. Dan ging ik bijvoorbeeld na waar de biggetjes heen waren gegaan.

Later hielp ik op een verzamelplaats om te controleren of de varkens dood waren. En ten slotte ging ik ook naar de bedrijven om te ruimen.” De biggen werden per stuk gedood, de oudere dieren gingen een elektrocutiewagen in.

Tijdens de mkz-crisis kwam het publiek meer in opstand, wat het werk zwaarder maakte, zegt Visser. „Herkauwers zijn aaibaarder. Emotioneel waren die ruimingen extra beladen, dat merkte je ook bij veehouders.” Hij was vanaf het begin betrokken bij de maatregelen. „Ik zag op tv hoe een koe werd doodgemaakt –zo moest het dus niet– en ik ben vrijwillig gaan helpen. Er was een groot capaciteitsprobleem.”

De VWA-dierenartsen werden in de praktijk vaak bijgestaan door de plaatselijke dierenartsen, die meer praktijkervaring hebben, en meestal degene waren die de dodelijke spuit toedienden.

Visser euthanaseerde de koeien en schapen in 2001 één voor één. „We maakten de dieren rustig met een sedatiemiddel. Daarna kregen ze een schot tussen de ogen. Dat betekent dat een metalen pin onder druk –door een kruitpatroon– door de schedel de hersenholte in schiet. De druk brengt het dier in een diepe narcose. Ten slotte werden ze geëuthanaseerd met een overdosis slaapmiddel.”

Deze week ontmoette hij veehouders bij wie hij wellicht moet gaan ruimen, binnenkort. In Wijchen lichtte minister Verburg van Landbouw haar besluit toe voor zo’n 150 geitenboeren. „Die bijeenkomst vond ik zeer heftig”, zegt Visser. „Dan zit daar een boer met de handen om het hoofd, een ander schreeuwt, een derde is heel stil. Die mensen hebben straks geen bedrijf meer.”

Het is nog niet helemaal zeker of Visser gaat helpen met ruimen, maar wel waarschijnlijk. Behalve dierenarts is hij voorzitter van de vakgroep Gezondheidszorg Herkauwer; hij heeft veel kennis van herkauwers. „Wanneer ik word gevraagd, ga ik daar zeker aan meewerken. Als er dan toch moet worden geruimd, moet het goed gebeuren. Voor de geiten. En voor de boeren. Van veehouders heb ik destijds „dankjewel” te horen gekregen. Dat zegt veel. Zoiets hou je vast.”

Dat de dieren waar het nu om draait drachtig zijn, maakt het emotioneler voor betrokkenen, stelt Visser. „Voor mezelf is het lastig dat de dieren gezond zijn. Waarschijnlijk is het vaccin dat nu bestaat effectief – alleen weten we dat nog niet zeker. Áls het werkt, zijn we nu bezig iets uit te voeren wat niet nodig is. Maar afwachten en niets doen, dat is op dit moment niet acceptabel.”

Visser noemt het ook triest dat veehouders en dierenartsen zich de afgelopen maanden veel moeite hebben getroost om te vaccineren en de dieren te redden. „De dieren op alle bedrijven in Brabant zijn geënt, ook die nu worden geruimd.”

De dode varkens en koeien uit het verleden hebben bij Visser niet gezorgd voor een posttraumatische stressstoornis. „Maar ik denk er nog wel vaak aan. Bij de varkenspest ging het ruimen met stroom – dat ruik je. Als iemand een stukje spek bakt, heeft dat dezelfde geur. Dan denk ik altijd terug.”