Beide grootvervuilers kennen nu nog geen limiet aan hun CO2-uitstoot. Als ze zich in Kopenhagen binden aan een drastische verlaging van hun CO2-emissie, is dat schrikbeeld nog een halt toe te roepen.Notenboom zag met eigen ogen welke veranderingen de luchtvervuiling in het Himalaya­gebied teweegbrengt.

Gletsjers en de bergmeren tussen de 3000 en de 5000 meter maken de gevolgen van de klimaatverandering in het Himalayagebergte het meest zichtbaar, stelt ze.

Notenboom: „Wat wij hebben gedaan is een aantal foto’s meegenomen van een gletsjer uit 1957. We hebben van dezelfde plek opnieuw foto’s genomen en die met die oude vergeleken.”

Wat ze constateerde was „dramatisch.” Het is bekend dat wanneer gletsjers niet zo veel meer in lengte verliezen, ze steeds meer in dikte gaan verliezen. „Dat zagen we daar ook. Dat is nu met onder meer de Khumbugletsjer en eigenlijk met alle gletsjers in dat gebied gaande. Gletsjers vlak bij de Mount Everest zijn zelfs 16 meter in dikte kwijtgeraakt.”

Twintig jaar geleden beklom Notenboom de Himalaya ook al. „Toen stapte je zo vanuit het basiskamp in de gletsjer. Nu moet je eerst 800 meter over de rotsen klimmen, want al die gletsjers zijn weg. Daardoor besefte ik hoe schrikbarend snel die achteruitgang is gegaan. Zelfs zeven jaar geleden waren er nog veel meer sneeuw en ijs. De gletsjers in de Himalaya smelten sneller dan waar ook in de wereld.”

T-shirt

Notenboom kan niet zeggen of het tijdens haar verblijf in de Himalaya warmer of kouder was dan gebruikelijk. „Dat is het weer, en dat mag je niet verwarren met het klimaat. Maar op de Khumbugletsjer was het soms zo warm dat je daar in een T-shirt kon lopen. Op 8000 meter hoogte is de laatste paar jaar in de zomer 0 graden gemeten, terwijl het daar 20 à 30 graden onder nul moet zijn.”

De voornaamste oorzaak van deze ongewoon hoge temperatuur zijn de ”atmospheric brownclouds”, een smogdeken van 3 kilometer dik en met de lengte van Amerika. Deze smogdeken ontstaat door de luchtvervuiling die India en China veroorzaken. „De Himalaya zit gesandwiched tussen beide landen. Als de wintermoesson komt, krijgt het gebied al de vervuiling van kolencentrales en auto’s uit China, en tijdens de zomermoesson hetzelfde uit India.”

Daarnaast spelen broeikasgassen, zoals CO2, een belangrijke rol bij deze opwarming. Uit metingen is duidelijk geworden dat deze gassen ook doordringen in de hogere luchtlagen, weet Notenboom.

Een van de ingrijpendste gevolgen is dat de wintermoesson in Nepal al een paar jaar is uitgebleven. Die moesson voorziet de Himalaya gewoonlijk van veel sneeuw. Daardoor groeien de gletsjers aan en komt drinkwater beschikbaar voor het voorjaar en de zomermaanden. „Als dat niet gebeurt, is er droogte.”

Het smelten van de gletsjer gaat intussen versneld door. Gewoonlijk vormen de gletsjers meren; deze bergmeren voeden rivieren, die door allerlei landen stromen. Door het versnelde smelten vullen de bergmeren zich in een hoog tempo. „Zo stijgt het waterpeil van het Indsjameer met 73 meter per jaar, en dat is heel veel”, weet Notenboom.

Deze bergmeren hebben natuurlijke dammen, die bij elkaar gehouden worden door permafrost en rotsen. De permafrost is nu aan het smelten en wordt zacht.

„De meren zullen niet langzaam oversijpelen, maar zo’n dam zal eens met geweld doorbreken. Als de mensen niet op tijd gewaarschuwd worden, sleurt de stroom hen mee met hun hele hebben en houden. Inmiddels hebben al enkele dambreuken plaatsgehad”, aldus Notenboom.

„Vanuit hun boeddhistische achtergrond denken de sherpamensen uit Nepal dat er een dode hond in het water is gevallen. Ze geloven in een spirituele verklaring voor het probleem. Dat verklaart ook hun houding: we kunnen er toch niets aan doen, het is ons karma, ons noodlot.”

Droog

Wat echter nog veel grotere problemen gaat geven, is wanneer de rivieren op de lange duur niet meer gevoed worden door water, omdat de gletsjers ophouden te bestaan. „Dan komen tien grote rivieren, waaronder de Ganges, de Indus, de Brahmaputhra, de Gele Rivier en de Jangtse, droog te staan. Daardoor komen 3 miljard mensen zonder water te zitten, dat is een derde van de wereldbevolking.”

Toch kunnen China en India dit proces tegengaan, stelt Notenboom. „Als ze in Kopenhagen afspreken minder CO2 uit te stoten, gaan ze vanzelf minder vervuilen. Op korte termijn zal de ”atmospheric browncloud” zelfs kunnen verdwijnen.”