Niemand zal ontkennen dat de gruwelijkheden van het nazi-regime tot de ergste van de geschiedenis behoren. De terreur tegen burgers, maar vooral de vernietiging van 6 miljoen Joden hebben diepe sporen getrokken in het leven van nabestaanden.Het is daarom een van de grote teleurstellingen van de laatste halve eeuw dat in de eerste tien jaar na de oorlog tamelijk gemakkelijk is omgegaan met de behandeling van strafzaken tegen de nazi’s. Meer dan de helft van de veroordeelde nazi’s kreeg een straf van hooguit een jaar. Slechts in 10 procent van de gevallen werden straffen van meer dan vijf jaar opgelegd.

Daarnaast was bekend dat veel nazi-leiders wisten te ontkomen door naar Latijns-Amerika te ontvluchten. Triest is dat dit in een aantal gevallen zelfs met hulp van geallieerde autoriteiten gebeurde. Zo ontliepen oorlogsmisdadigers hun terechte straf.

Voor de overlevenden van de Holocaust veroorzaakte deze gang van zaken een trauma naast het trauma dat ze al tijdens de oorlog hadden opgelopen. Er werd geen recht geoefend tegenover de misdadigers, terwijl zij zelf levenslang hadden doordat de oorlogservaringen hun leven stempelden. Vanuit dat perspectief bezien is het geen vraag of Demjanjuk ondanks zijn hoge leeftijd terecht moet staan. Het leed dat oorlogsslachtoffers en nabestaanden van omgekomen Joden hebben geleden, valt nooit meer goed te maken. Daarvoor zijn de geslagen wonden te diep. Maar een eerlijk proces waardoor begane oorlogsmisdaden veroordeeld kunnen worden, verzacht wel het leed van de slachtoffers.

Demjanjuk is oud. Dat neemt niet weg dat hij ondanks zijn hoge leeftijd bestraft moet worden als bewezen wordt dat hij zich schuldig heeft gemaakt aan oorlogsmisdaden. Terecht bepaalde het West-Duitse parlement in 1979 dat moord en medeplichtigheid aan moord misdrijven zijn die niet kunnen verjaren.

Is het toch maar niet beter te vergeven en te vergeten? Die vraag roept een vals dilemma op. Van vergeving kan alleen sprake zijn als duidelijk is wat er moet worden vergeven. Zolang dat vaag is en de misdadiger niet zijn schuld belijdt, kan er geen sprake zijn van vergeving. Demjanjuk roept nog steeds onschuldig te zijn. Daarover moet eerst helderheid komen. Anders is elk aandringen op vergeving misplaatst.

Maar waarom sluiten we het boek niet en vergeten we de ellende niet? In die valkuil zijn veel Joden na de oorlog getrapt. Zij vergaten de ellende van de Holocaust, bouwden een bestaan op, om in hun ouderdom de oorlog opnieuw te beleven. Met alle psychische problemen van dien. Wanneer de wereld de Holocaust wil vergeten zal hij die eens terugkrijgen.