Om een crash van het financiële systeem te voorkomen en tevens de economie te stimuleren nam de Fed eind vorig jaar zijn toevlucht tot tamelijk onorthodoxe middelen. Zo liet het stelsel van Amerikaanse centrale banken de geldpers draaien door massaal staatsobligaties en slechte leningen van banken op te kopen. Ook verlaagde de Fed het belangrijkste rentetarief tot het historisch lage peil van 0 tot 0,25 procent.Hoewel de Amerikaanse economie inmiddels weer enige groei vertoont, liet Fed-voorzitter Ben Bernanke onlangs weten nog niet van zins te zijn het rentetarief te verhogen. Dit uit angst het prille economische herstel in de kiem te smoren.

Langzaam maar zeker lijken de inzichten binnen de Fed nu toch wat te verschuiven. Deze week meldde het Amerikaanse persbureau Bloomberg op basis van notulen van het zogenoemde Federal Open Market Committee (FOMC, een beleidsbepalend orgaan van de Fed) dat intern wordt gevreesd dat de zeer lage rentestand excessief risicogedrag op de financiële markten kan uitlokken en, via een dalende dollar, de inflatie kan aanwakkeren.

Die angst lijkt niet ongegrond. De populariteit van de dollar holt al maandenlang achteruit, niet in de laatste plaats door het inmiddels torenhoge Amerikaanse schatkisttekort. Deze week noteerde de Amerikaanse munt het laagste punt in vijftien maanden tegenover de euro. Tegenover de Japanse yen viel de dollar zelfs terug tot een nieuw dieptepunt in de afgelopen veertien jaar.

De lage rentestand in de VS dwingt beleggers haast om hun geld speculatief en risicovol in te zetten om er toch nog enig rendement op te kunnen behalen. Een lage rentstand kan op die wijze zeepbellen op allerlei plaatsen in de financiële markten doen ontstaan.

Bill Gross, topman van de Amerikaanse obligatiebelegger Pimco, trekt in zijn jongste nieuwsbrief een vergelijking tussen roekeloos en rusteloos naar rendementen zoekende beleggers en Amerikaanse infanteristen tijdens de Eerste Wereldoorlog. Die zaten vaak wekenlang in modderige loopgraven vol met ratten onder constant gedreun van Duitse mortieren. „Op zo’n moment ben je haast blij dat het fluitje van de bataljonscommandant klinkt om aan te vallen”, stelt Gross. „Alles beter dan dit.” Alles, ook veel risico, is beter dan een miezerig rendement van bijna nul, meent Gross.

Zo is de dollar op dit moment populair als vehikel voor de zogenoemde carry trade. Een uiterst gevaarlijk spelletje waarbij speculanten (voornamelijk hedgefondsen) massaal geld lenen in een land met een lage rentestand, om dit vervolgens weg te zetten in andere landen tegen een hogere rente, of het geld te investeren in onder meer aandelen, goud, grondstoffen.

De carry trade zorgt op deze wijze voor een verdere neerwaartse druk op de waarde van de Amerikaanse munt. Dit tot groot ongenoegen van landen als Japan en China die hun concurrentiepositie hierdoor achteruit zien gaan en hun dollarreserves in waarde zien dalen.

De afgelopen jaren was vooral de Japanse munt populair voor deze carry trade. Toen na een waardestijging van de yen de carry trades plotseling moesten worden teruggedraaid, bracht dit in de loop van 2008 een negatieve vicieuze cirkel op gang op de financiële markten. Aandelen, maar ook andere vermogenstitels, werden massaal gedumpt om daarmee yens te kunnen kopen om de leningen mee af te betalen.

Zo kan ook een plotselinge waardestijging van de dollar de in de achterliggende maanden ontstane zeepbellen in de economie plots laten knappen. Opvallend is in dit verband dat toen eind deze week het negatieve nieuws over de betalingsproblemen in Dubai bekend werd, de dollar direct in waarde steeg en de beurzen juist hard daalden.

Toch lijkt de enige manier om de carry trade een halt toe te roepen een renteverhoging in Amerika, wat de koers van de dollar zal opkrikken. Toch lijkt de kans dat de Fed de rente op korte termijn inderdaad verhoogt niet zo groot. Naast de angst het economisch herstel in de VS te ondermijnen, vindt de Fed het prima wanneer de verzwakking van de dollar ordelijk verloopt, zo schreef zij onlangs. De daling van de dollar legt de export van Amerika immers geen windeieren.