Bayly was in heel Europa bestseller
Het boek ”De praktijk der godzaligheid” van Lewis Bayly is in de zeventiende eeuw heel breed gelezen, zelfs door indianen. De puriteinse bestseller kreeg ten minste 325 edities door heel Europa en had grote invloed.
Dat bleek zaterdag aan de Vrije Universiteit (VU) in Amsterdam waar een symposium plaatshad, naar aanleiding van de verschijning van een bundel studies rond het boek ”De practycke ofte oeffeninghe der godtzaligheydt” van Bayly (ca. 1575-1631). Zaterdag werd een hertaling van het boek gepresenteerd.Prof. dr. A. Baars, hoogleraar ambtelijke vakken aan de Theologische Universiteit Apeldoorn, typeerde het werk als „een praktisch geestelijk boek waarin dringend opgeroepen wordt tot godzalig leven tot eer van de drie-enige God.” Hij trok lijnen van onder anderen Thomas a Kempis naar Bayly. Het boek geeft volgens de hoogleraar een „confronterend portret” van de mens maar ook veel praktische richtlijnen.
Prof. dr. L. F. Groenendijk, emeritus hoogleraar in de geschiedenis van de levensbeschouwelijke opvoeding aan de VU, stelde dat het leven van Bayly „geen afgietsel” was van het model dat hij in zijn boek voorstond. „Het gerucht ging dat Bayly smeergeld betaalde om bisschop te kunnen worden. Ook is hij aangeklaagd omdat hij inkomsten uit kerkelijke bezittingen en schenkingen niet de bestemming zou hebben doen krijgen waarvoor ze bedoeld waren. We moeten nuchter constateren dat er bij Bayly verschil bestond tussen zeggen en doen.”
Prof. dr. W. J. op ’t Hof, bijzonder hoogleraar aan de VU vanwege de Hersteld Hervormde Kerk, noemde het ongelooflijk dat er zo veel herdrukken van het boek zijn verschenen. „In de zeventiende eeuw verschenen ten minste 51 drukken, van elk 2000 stuks. Een ongelooflijk aantal, als we bedenken dat van de 2 à 2,5 miljoen Nederlanders lang niet iedereen kon lezen.”
Het opkomend rationalisme is volgens prof. Op ’t Hof een van oorzaken van de „teloorgang” van het boek. „In de achttiende eeuw kwam het rationalisme op, dat fnuikend was voor de gereformeerde theologie. In de conventikels zou het boek nog gelezen kunnen worden, maar daar heerste soms een koelmanniaanse aversie tegen formuliergebeden. Bayly’s boek is juist rijk aan geschreven gebeden.”
Onderzoeker drs. J. van de Kamp stelde dat het boek in Nederland relatief het meeste succes had, maar ook in Duitsland veel aftrek vond. Al met al stond het in de top vijf van de meest verkochte stichtelijke boeken van vroegmodern Europa. Ten bate van de zending werd het boek vertaald in het Wampanoag, een nu verdwenen indianentaal.
