Met ingang van volgend jaar, als de nieuwe Tabakswet van kracht wordt, gaat de NS roken in de trein verbieden. Het sinds jaar en dag bestaande onderscheid tussen coupés voor rokers en voor niet-rokers vervalt dan. Volgende maand beginnen de Nederlandse Spoorwegen al met het dichtlassen van de asbakken.Nu is er nog steeds reden te over om door voorlichtingscampagnes en langs fiscale en juridische weg het roken zoveel mogelijk te ontmoedigen. Ondanks alle waarschuwingen voor de gezondheidsrisico’s, die tot op de pakjes toe te lezen zijn, blijkt dat veel mensen (jongeren zowel als ouderen) het roken niet kunnen en/of willen laten.

Toch kan men vraagtekens zetten bij de wijsheid van deze antirookmaatregel, die niet zonder meer door de nieuwe wet geëist wordt. Zijn de Spoorwegen volgend jaar ook in staat om dat rookverbod in de trein daadwerkelijk te handhaven? Daar valt ernstig aan te twijfelen.

Thans is het al zo dat de conducteurs regelmatig geconfronteerd worden met agressie van reizigers die geen geldig plaatsbewijs hebben, vernielingen plegen of zich onbeschoft gedragen. Straks moet men ook optreden tegen mensen die, ondanks het rookverbod, toch een sigaret hebben opgestoken.

Daarbij komt dat zolang rokers zich maar ophouden in het rookgedeelte van de trein, anderen van hun verslaving nauwelijks overlast ondervinden. Beide groepen zijn immers ruimtelijk gescheiden. Dat wordt anders wanneer straks de hele trein rookvrij verklaard is, maar in bijna elke coupé toch wel iemand zit te roken en daardoor voor niet-rokers overlast veroorzaakt.

Vandaar dat FNV-Bondgenoten, samen met de Stichting Rokersbelangen, een open brief gestuurd heeft naar de NS-directie waarin ze wijzen op de averechtse effecten van een te streng antirookbeleid. Is het wel verstandig om de speciale rookcoupés af te schaffen?

Bij alle goede bedoelingen van het antirookbeleid (en hetzelfde geldt van het alcoholontmoedigingsbeleid) moet de overheid wel beseffen dat een keer de grens bereikt is. De grens zowel van haar verantwoordelijkheid voor het gedrag van anderen als de grens van wat voor haar afdwingbaar is. Dat geldt ook voor de NS-directie.

Soms is het verstandig om een verbod achterwege te laten omdat men de naleving nu eenmaal onvoldoende af kan dwingen en de averechtse effecten groter zijn dan de voordelen.

Wanneer het rookverbod in treinen er alleen maar toe leidt dat niet-rokers meer dan voorheen geconfronteerd worden met de overlast van rokers, roept zo’n maatregel slechts ergernis op. Weliswaar geldt al jarenlang een rookverbod in bussen, maar daar is het nu eenmaal niet mogelijk om de afdeling niet-roken te scheiden van de afdeling waar roken wel is toegestaan.

Misschien valt de agressie van brutale en verstokte rokers in de trein volgend jaar mee. De algehele situatie in treinen en op perrons in ogenschouw nemende, is er echter niet zoveel reden om daar optimistisch over te zijn.

Geen wonder dat de vakbond in de bres springt voor de belangen van de conducteurs. Zij zijn het immers die (soms letterlijk) de klappen moeten opvangen van gefrustreerde treinpassagiers.