Bouw die muur maar weer op
De Oost-Duitse bouwvakkers die in augustus 1961 de eerste blokken beton van de Berlijnse Muur plaatsten, hebben niet vermoed dat ze goud in handen hadden. Daar lijkt het tenminste op, want een stukje beton van pakweg 3 bij 5 centimeter is vandaag de dag al snel 50 dollar waard. Liefhebbers die een groter stuk Muur op het dressoir willen leggen, moeten dieper in de buidel tasten. Voor bedragen tussen de 5000 en 15.000 dollar wisselen flinke keien van eigenaar, keurig gemonteerd op een voetstuk van walnotenhout, voorzien van een plaquette en een certificaat van echtheid.
Je zou het omgekeerde verwachten, maar de betonsplinters die grensden aan de West-Duitse kant brengen een stuk meer op dan die van de Oost-Duitse Muur. Dat komt door het frappante verschil tussen de twee muren. Aan Oost-Duitse kant was de Muur wit geschilderd, zodat eventuele vluchtelingen direct zouden opvallen. Het beton dat gekeerd was naar het vrije westen was rijk geïllustreerd. Als op een van de brokstukken nog een streep blauwe of rode verf te zien is, stijgt de waarde meteen met honderden dollars.De eigenaar van berlin-wall.net weet zelfs te vertellen dat zo’n halve zwarte cirkel op de steen afkomstig is van de letter C uit de leus ”Love is thicker than concrete”, liefde is dikker dan beton. Kassa: 450 dollar voor een brokstuk van 10 centimeter breed.
Het verschil tussen de wester- en oostermuur is ook symbolisch voor de betekenis van deze scheidslijn. Het vrije Westen stond garant voor vrijheid van meningsuiting, terwijl de Ossies sommige gedachten beter niet op papier konden zetten, laat staan op de Muur schrijven.
Maar dat veranderde snel na die 9e november. Toeristen sloopten brokken van de Muur en zodra de gaten groot genoeg waren werd in korte tijd ook de binnenkant van de muren beschilderd. Pas in augustus 1990 maakt de sloophamer korte metten met de kunstwerken.
”Thank you, Gorby”
Eén kreet, ter hoogte van de Zimmerstrasse, verdient bijzondere aandacht. ”Thank you, Gorby” stond er in reusachtige witte letters, aan de binnenkant van de oostermuur. Terecht, want het was de Russische president Gorbatsjov die op zijn manier de eerste stenen uit de Muur wrikte.
Vier jaar voor de Wende voerde Gorbatsjov zijn nieuwe politiek in, gebaseerd op glasnost, openheid, en perestrojka, hervormingen. De Amerikaanse president Reagan reageerde daarop bij zijn bezoek aan de Brandenburger Tor in 1987 en riep zijn Russische ambtsgenoot op tot daden: „Mister Gorbatsjov, open deze poort. Mister Gorbatsjov, haal deze muur omlaag!” Twee jaar later was het zover.
Inmiddels weten we dat twintig jaar glasnost niet alleen de welvaart en vrede heeft gebracht waar Reagan en de Ossies op hoopten. Oost-Duitse christenen baden jarenlang om verlossing van het communisme, maar nu de Muur weg is, zijn de kerken leeg.
De historica De Graaf, die promoveerde op een onderzoek naar de val van de Muur, stelde vorige week dat de omwenteling weliswaar een „protestants randje” had, maar ook niet meer dan dat. De geest van verzet en verwondering heeft intussen plaatsgemaakt voor somberheid en nihilisme, constateert De Graaf.
Degenen die de afbraak van allerlei andere muren toejuichen, moeten ook deze uitwerking ervan onder ogen zien. De Muur was, volgens de regering van de DDR, bedoeld om zijn inwoners te ‘beschermen’ tegen fascistische westerlingen die voor een habbekrats staatsgoederen kwamen inkopen in Oost-Duitsland.
Zo was de Muur onderdeel van een mediaoffensief dat de berooide inwoners zand in de ogen strooide. Zonder succes, natuurlijk, want er kwamen regelmatig toeristen in het Oost-Duitse deel en de inwoners van Oost-Berlijn konden ook de West-Duitse tv bekijken.
Google-glasnost
De gedachte dat een muur mensen dom en onwetend kan houden, is allang achterhaald. Zelfs boven Noord-Korea vliegen ballonnen met radio’s, kranten en Bijbelteksten. Landen als China, Irak en Saudi-Arabië doen hun uiterste best om internettoegang voor hun burgers te filteren, maar zonder veel succes. Satellietschotels en mobiele telefoons prikken het ene na het andere gat in die elektronische muren.
Langzamerhand heeft de Google-glasnost wereldwijd de meeste muren wel weggenomen. Maar welke winst heeft dat opgeleverd? Wie maar wil, kan alles te weten komen. Ieder zingt er zijn eigen lied en elke ketter heeft er z’n letter. De keerzijde van die openheid is dat veel taboes geslecht zijn en de bijbehorende normen opgerekt. Vanouds wereldse ‘gebruiken’ drongen zo de kerken binnen: echtscheiding, homoseksualiteit, bioscoopbezoek en wedstrijdsport.
Afhankelijk van de constructie kan zo’n omheining voor de gereformeerde gezindte dus heel nuttig zijn. Niet bedoeld om de bewoners te onderdrukken zoals in de DDR maar, net als de muur die Nehemia bouwde: binnensmuurs bescherming, van buiten duidelijkheid. En dan wel een muur met vensters en poorten, want wereldvreemd zijn is geen deugd. Natuurlijk met ‘graffiti’ aan de buitenkant, zoals er vroeger wapenschilden aan zo’n muur hingen: laat de wereld weten wat er binnen te koop is.
Bouw díé muur maar weer op.
Reageren? welbeschouwd@refdag.nl
