Het is voor een buitenstaander haast onbegrijpelijk waarom er na vijf maanden onderhandelen nog geen nieuwe regering in Libanon is gevormd. En dat terwijl de uitslag van de verkiezingen begin juni helder was: net als in 2005 won de anti-Syrische coalitie een meerderheid in het parlement. Het blok onder leiding van Saad Al-Hariri –de zoon van de vermoorde oud-premier Rafiq Al-Hariri– kreeg de voorkeur boven een door Hezbollah geleide oppositie.Beide politieke kampen blaakten van zelfvertrouwen in de aanloop naar de stembusgang; de retoriek was niet mis. Alle partijen bezwoeren plechtig dat ze de uitslag van de verkiezingen zouden respecteren. Nadat Al-Hariri’s coalitie 71 van de 128 parlementszetels won, werd die belofte door de oppositie vergeten. De rollen lijken nu omgedraaid. Het is de door Hezbollah geleide –en dus gewapende– minderheid die het formatieproces dicteert.

Ook al gaven de verkiezingen een duidelijk signaal af, het betekent niet dat de problemen in het land daarmee zijn opgelost. Libanon is vanwege het unieke religieuze politieke systeem een land dat niet met een simpele meerderheid kan worden bestuurd. Alle achttien door de staat erkende geloofsgroepen hebben een evenredige vertegenwoordiging in het landsbestuur. Ter illustratie: een regering geformeerd uit partijen die samen een nipte meerderheid van de parlementszetels heeft, sluit automatisch een aanzienlijk deel van de bevolking buiten het landsbestuur. En dat zorgt onmiddellijk voor spanning op straat.

Vertrouwen

In de grondwet is vastgelegd dat de president van de republiek een maronitische christen dient te zijn, de premier een soennitische moslim en de parlementsvoorzitter een sjiitische moslim. De zetels in het parlement worden, evenals alle publieke functies, verdeeld met een ratio van 50:50 (christenen–moslims, red.). Het directe gevolg van dit systeem is een enorm wantrouwen tussen de politieke partijen.

Naast het ingewikkelde en onoverzichtelijke confessionele systeem, wordt er flink geruzied over de portefeuilleverdeling. Het ziet ernaar uit dat de parlementaire meerderheid vijftien ministersposten krijgt, de oppositie tien en de president vijf. Het getouwtrek van de afgelopen maanden gaat om belangrijke ministeries als Defensie, Financiën, Telecommunicatie en Binnenlandse Zaken. Juist vanwege het grote wantrouwen willen beide kampen van tevoren precies weten wat ze kunnen verwachten van een kandidaat en of hij wel te vertrouwen is.

Zo is er bijvoorbeeld het dispuut rondom de toekomst van de wapens van Hezbollah. Hariri en consorten willen dat de militie fuseert met het nationale leger. Hezbollah wil eerst overeenstemming over een nationale Defensiestrategie, voordat ze een fusie überhaupt willen bespreken. In dat opzicht is het belangrijk te weten wie de nieuwe minister van Defensie wordt.

Ook het Hariritribunaal in Leidschendam zorgt voor commotie. De vraag is bijvoorbeeld in hoeverre straks de ministeries van Telecommunicatie en Binnenlandse Zaken mee zullen werken.

Modder gooien

Een andere factor die niet mag worden onderschat, is de buitenlandse invloed. Drie decennia lang schreef buurland Syrië de wet in het land voor. Op de achtergrond heeft dat land nog steeds een stevige vinger in de pap. De toenemende spanning in de regio tussen soennitische en sjiitische moslims wordt in Libanon eveneens gevoeld.

Het is daarom een illusie om te denken dat Libanezen zelf de toekomst van hun land bepalen. Terwijl de Hezbollahoppositie naar Syrië en het sjiitische Iran kijkt, lonkt het Haririkamp naar het soennitische Saudi-Arabië en Egypte, en daarmee haast automatisch naar de Verenigde Staten.

Het is in dat opzicht ook geen toeval dat pas sinds vorige maand er enig schot in de onderhandelingen zit. In de weken na een meerdere malen uitgestelde topontmoeting tussen Syrië en Saudi-Arabië, werden maanden van modder gooien in de media plots verruild voor een gematigde toon.

Desondanks heeft deze nieuwe toon nog niet geresulteerd in de formatie van een kabinet van nationale eenheid. Al bijna vijf maanden bezoeken vertegenwoordigers van de twee rivaliserende kampen Hariri in zijn villa in de hoofdstad Beiroet. Volgens bronnen dicht bij Hariri zou de formatie begin volgende week moeten zijn afgerond.

Spanningen

Crisis in Beiroet is eerder regel dan uitzondering. Al sinds de aanslag op oud-premier Hariri op Valentijnsdag 2005 verkeert het land in een bestuurscrisis. In de maanden en jaren die volgden waren tientallen anti-Syrische politici en journalisten het doelwit van aanslagen. Vooralsnog wordt Syrië beschouwd als schuldige.

In de dagen na de aanslag op Al-Hariri splitste de maatschappij in tweeën, met aan de ene kant de unieke anti-Syrische coalitie van soennieten, druzen en christenen onder leiding van Hariri’s zoon en aan de andere zijde de twee grootste sjiitische partijen Hezbollah en Amal.

Na tientallen aanslagen, een oorlog in 2006 tussen Israël en Hezbollah, een wekenlang gevecht in 2007 tussen een groep moslimfundamentalisten en het Libanese leger, verergerde de crisis in mei vorig jaar. De spanningen tussen beide politieke kampen liepen zo hoog op dat Hezbollah met veel machtsvertoon een deel van West-Beiroet bezette.

Pas na tussenkomst van de Arabische Liga sloten de partijen een bestand, waarin onder meer afspraken werden gemaakt over een nieuwe Libanese president en een regering van nationale eenheid.