In de jongste botsing in de Nederlandse politiek over de kwestie-Irak staan Amerikaanse militairen die in Duitsland gelegerd zijn, centraal. De Verenigde Staten hebben hen -en hun materieel- nodig voor de troepenopbouw rond Irak. De regering-Bush heeft het kabinet-Balkenende verzocht ze te mogen verschepen via de belangrijkste Nederlandse (lucht)havens. De eerste transporten zouden vandaag al moeten plaatshebben.

Volgens waarnemend minister Kamp van Defensie kan Nederland dat eenvoudig niet weigeren. Formeel is Nederland gehouden om oude NAVO-afspraken na te komen. Volgens bepalingen omtrent het zogenaamde ”Host Nation Support” moeten de bondgenoten elkaar zowel in vredes- als in crisistijd helpen op logistiek terrein, zoals bijvoorbeeld Duitsland en België ook doen.

Maar ook moreel kan Nederland niet weigeren, vindt minister Kamp. Hij wees erop dat veel Amerikaanse militairen juist ten behoeve van de Europese veiligheid in Duitsland gelegerd zijn. Zeker gedurende de Koude Oorlog was hun aanwezigheid van groot belang. „Ze zitten hier voor ons en verdienen dan uiteraard onze medewerking.”

Kamp noemde het „volkomen onbegrijpelijk” dat de PvdA daar anders tegenaan kijkt. Het sociaal-democratische kamerlid Albayrak, de nummer vier van de PvdA, liet zondag weten dat zij kritisch staat tegenover het Amerikaanse verzoek om medewerking. Evenals GroenLinks en de SP wil zij op geen enkele wijze meewerken aan „oorlogsvoorbereidingen.”

Kamerlid Koenders, de buitenlandspecialist van de PvdA-fractie, stelde zich iets behoedzamer op door te stellen dat hij eerst wil afwachten wat het kabinet vandaag precies besluit in zijn beraadslaging over het Amerikaanse verzoek. „Ik wil weten of er sprake is van voorbereiding op oorlog. De PvdA is tegen deelname aan die voorbereiding.”

Vorige week botste de PvdA ook al met het kabinet toen het ging om de onmiddellijke levering van defensieve Patriot-luchtafweersystemen aan NAVO-bondgenoot Turkije. In eerste instantie leek partijleider Bos daarmee akkoord te gaan, maar later verweet de PvdA het kabinet een „slechte timing.”

Daarmee zetten de sociaal-democraten hun verkering met het CDA op het spel. Beide partijen zijn in onderhandeling over een nieuw regeerakkoord.

De PvdA reageert ook anders dan het kabinet op de rapportage van het hoofd van de VN-wapeninspecties Hans Blix vorige week vrijdag in de VN-Veiligheidsraad. Volgens PvdA-kamerlid Koenders moeten de inspecties geïntensiveerd worden en lijkt het mogelijk om Irak langs die weg te ontwapenen. CDA-minister De Hoop Scheffer (Buitenlandse Zaken) is veel sceptischer over zo’n oplossing.

Namens het demissionaire kabinet lanceerde De Hoop Scheffer zaterdag het voorstel om Irak te binden aan een ultimatum. Het regime van Saddam Hussein zou nog enkele weken de tijd moeten krijgen voor een allerlaatste kans om volledig mee te werken aan de eigen ontwapening. Doet het dat niet voor een nader te bepalen datum, dan zou daarmee een oorlog gelegitimeerd zijn.

Nederland zal zich de komende dagen internationaal sterk maken voor dat voorstel, dat neergelegd zou kunnen worden in een resolutie van de VN-Veiligheidsraad. Ook in 1991 werd de Golfoorlog gelegitimeerd door een resolutie waarin een ultimatum was opgenomen - destijds betrof dat de terugtrekking van Irak uit Koeweit. „De ervaring met dictator Saddam Hussein heeft ons geleerd dat Saddam pas beweegt onder maximale druk”, aldus De Hoop Scheffer. „Daarom moet de politieke, maar ook de militaire druk verder worden opgebouwd.”