„Kijk, baptisten, zo zing je psalmen!”
„We moeten niet verbloemen dat er wezenlijke en pijnlijke verschillen bestaan tussen baptisten en gereformeerden, maar vandaag hebben we gezien dat er meer gemeenschappelijks is dan je soms zou denken. Het is een uitdagende vraag om nog eens op zoek te gaan naar factoren die ons misschien onnodig uit elkaar hebben gedreven.”
Aldus prof. dr. J. W. Maris donderdag aan het slot van een gezamenlijk symposium van de Theologische Universiteit Apeldoorn (TUA) en het Baptisten Seminarium, dat zetelt aan de Vrije Universiteit. De theologische opleidingen sloegen ter gelegenheid van 500 jaar Calvijn en 400 jaar Baptisme de handen ineen en kwamen tot een symposium „voor ontmoeting en gesprek rond calvinisme, baptisme en de toekomst van de kerk.”De sfeer zat er in ieder geval goed in, in het overvolle universiteitsgebouw: „Kijk baptisten, zo zing je psalmen!”
Prof. dr. A. Baars opende de dag met een lezing over ”De charismatische Calvijn”. Die titel was hem opgegeven, zei de TUA-hoogleraar homiletiek: „Calvijn had geen weet van de charismatische beweging en charismatische theologen helaas meestal ook niet van Calvijn.”
Prof. Baars concludeerde dat Calvijn geen „volbloed streeptheoloog” was. „Hij hield de mogelijkheid open dat God bijzondere gaven zoals profetie en tongentaal weer doet herleven als een bepaalde tijd dat vereist. Bovendien zegt hij nadrukkelijk dat hij soms twijfelt over zijn uitleg van de gaven en dat hij geen „woordenstrijd” zal ontketenen. Zijn streep vertoont barsten en breuken – maar is ook weer geen stippellijn.”
Prof. Maris, emeritus hoogleraar dogmatiek, sloot daar in de forumdiscussie bij aan, door te stellen dat een streeptheologie inderdaad niet het uitgangspunt kon zijn. Wel worden „Bijbelse verbanden” waarbinnen de gaven functioneren tegenwoordig te vaak veronachtzaamd, zei hij. „De charismata zijn in de Bijbel bouwstenen voor de gemeente: waar de charismata vooral worden gezien als bouwstenen voor jezelf en waar een ”second blessing” een bewijs wordt van je kwaliteit als christen, daar zijn die verbanden verdwenen.”
De tweede lezing werd verzorgd door drs. T. van der Leer. De rector van het Baptisten Seminarium sprak over ”De ware calvinist is een baptist”. Veel van de eerste baptisten zagen hun geloofs- en gemeentevisie als een logische consequentie van hun calvinisme, aldus Van der Leer. „Het verlangen naar een zichtbare gemeente, de overtuiging dat de tucht echt moest functioneren en de wil om zo nauw mogelijk aan te sluiten bij de expliciete boodschap van het Nieuwe Testament maakten dat men meende verder te moeten gaan waar de gereformeerden halt hielden.”
Door de eerste twee punten kwam men uiteindelijk tot een gemeente van alleen gelovigen, waarbij de doop als inlijving in die gemeente het „eindpunt” werd van een proces waarin men tot geloof kwam. Het derde punt werd tot een zogenaamd „regulatief principe”, waarbij alleen die vormen van eredienst en kerkorde die te vinden zijn in het Nieuwe Testament werden aanvaard. Omdat de kinderdoop in het Nieuwe Testament niet wordt voorgeschreven, werd die dus afgewezen.
Bij dit „regulatief principe” werd in de forumdiscussie de vraag gesteld of het niet „biblicistisch” was. Van der Leer: „Inderdaad heeft het helaas vaak zo gefunctioneerd. Het is voor ons een uitdaging ook aan de slag te gaan met de diepere theologische lijnen die onder de directe teksten liggen.”
Verschillende sprekers en docenten diepten het thema verder uit in workshops. Drs. K. van Kralingen wilde enkele „karikaturen” ten aanzien van het baptisme wegnemen. „Het is niet waar dat wij geen visie op het verbond hebben. Ook wij stellen dat het in het Oude Testament al om het geestelijke verbond ging. Maar een „nieuw” verbond vervangt wel het oude en is ook beter dan het oude. Het verbond wordt nu alleen met de gelovigen opgericht.”
Zijn mede-spreker drs. M. J. Kater: „Het genadeverbond heeft zowel in het Oude als in het Nieuwe Testament een beloftekarakter. En over dat woord „nieuw” moeten we nog eens een woordstudie doen.”
